Układy hamulcowe
Układ hamulcowy jest to zespół mechanizmów umożliwiających zmniejszanie prędkości oraz zatrzymywanie pojazdu. Układ ten składa się z mechanizmów hamujących — hamulców — oraz z mechanizmów uruchamiających hamulce. Ze względu na zadanie, jakie spełniają hamulce pojazdów samochodowych, dzielimy je na zasadnicze, pomocnicze oraz postojowe. Podczas normalnej jazdy kierowca posługuje się przede wszystkim hamulcami zasadniczymi. Są one uruchamiane za pomocą pedału i działają tylko podczas wywierania nacisku na ten pedał.
Hamulce pomocnicze są uruchamiane niezależnie od hamulca zasadniczego i są przeznaczone do współdziałania z tym hamulcem lub —
w przypadku uszkodzenia hamulca zasadniczego — do doraźnego zastąpienia go. Hamulec pomocniczy działa podczas wywierania nacisku na mechanizm uruchamiający.
Hamulec postojowy służy do utrzymywania pojazdu w bezruchu na drodze płaskiej lub pochyłej. Hamulec ten jest uruchamiany ręcznie z miejsca kierowcy (z wyjątkiem przyczep i naczep), niezależnie od hamulca zasadniczego, i działa po zabezpieczeniu trwałego nacisku na dźwignię.
Hamulce zasadnicze działają na wszystkie koła pojazdu i są tak skonstruowane, że kierowca stale ma możność regulowania chwilowej skuteczności ich działania.
Hamulce pomocnicze działają bądź na koła tylnej osi, bądź na wał napędów}', przy czym w pierwszym przypadku niezależny układ uruchamiający hamulca pomocniczego działa najczęściej na elementy cierne hamulca zasadniczego. Konstrukcja taka musi zapewnić prawidłowe działanie każdego z tych hamulców w przypadku uszkodzenia drugiego.
Zadanie hamulca postojowego spełnia często hamulec pomocniczy pod warunkiem, że jego układ uruchamiający jest wyposażony w urządzenie umożliwiające wywieranie trwałego nacisku na dźwignię.
Zarówno hamulce zasadnicze, jak i hamulce pomocnicze są przystosowane do hamowania z możliwie dużą skutecznością, lecz w krótkim czasie. Długotrwale działanie tych hamulców może doprowadzić do ich uszkodzenia. Dlatego w wielu samochodach ciężarowych i autobusach stosuje się tzwr. zwalniacze, to znaczy urządzenia przystosowane do długotrwałej pracy, lecz hamujące z umiarkowaną skutecznością. Zwalniaczy używa się np. przy zjeżdżaniu po dłuższym odcinku pochyłej drogi, gdy zachodzi obawa, że długotrwałe hamowanie hamulcami zasadniczymi lub pomocniczymi mogłoby spowodować ich zniszczenie wskutek przegrzania.
Pod względem konstrukcyjnym hamulce pojazdów samochodowych dzielimy na: szczękowo-bębnowe, tarczowe i taśmowe. Są to wszystko hamulce cierne. Bardzo rzadko w niektórych pojazdach stosuje się hamulce elektromagnetyczne. Odrębną konstrukcyjnie grupę stanowią zwalniacze.
Mechanizmy uruchamiające hamulców dzielimy na: mechaniczne, hydrauliczne i pneumatyczne. Niekiedy stosuje się także konstrukcje mieszane — np. hydrauliczno-pneumatyczne.
Niezależnie od konstrukcji poszczególnych mechanizmów układy hamulcowe powinny odznaczać się niezawodnością, dużą skutecznością działania oraz powinny zapewniać taki rozkład sił hamowania, żeby proces hamowania nie powodował utraty stateczności pojazdu. Ponadto układ hamulcowy powinien być łatwy w obsłudze, a wysiłek kierowcy związany z jego uruchamianiem powinien być jak najmniejszy. Dlatego w układach hamulcowych wielu pojazdów stosuje się urządzenia wspomagające, automatyczne korektory, powodujące zmienny rozdział sił hamowania poszczególnych osi, zależnie od ich obciążenia, a także różnego rodzaju urządzenia zapobiegające blokowaniu kół.