Prądnica i regulator
Obsługa prądnicy polega w głównej mierze na utrzymaniu jej w czystości, smarowaniu i sprawdzaniu jej części. Zanieczyszczeniu ulega przede wszystkim komutator, wskutek przenikania kurzu i gromadzenia się pyłu węglowego ze startych szczotek. Wszelkie drobne zanieczyszczenia usuwa się, przedmuchując komutator sprężonym powietrzem, np. pompką do ogumienia. Przed przystąpieniem do czyszczenia komutatora należy zdjąć metalową opaskę, która zakrywa otwory kadłuba prądnicy.
W razie zauważenia większych zanieczyszczeń, których nie można usunąć przez przedmuchanie, należy drewniany klocek o szerokości komutatora owinąć szmatą zwilżoną w nafcie i docisnąć do komutatora podczas ruchu prądnicy. Do zwilżania szmaty nie wolno używać benzyny, gdyż w razie zaiskrzenia mogłoby to spowodować pożar.
Niewielkie opalenie komutatora można usunąć za pomocą oszlifowania go. W tym celu drewniany klocek trzeba owinąć drobnoziarnistym, szklanym papierem ściernym i oszlifować nim komutator podczas ruchu prądnicy (rys. 10.32). Nie należy używać płótna ściernego pokrytego korundem, gdyż pył korundowy po przedostaniu się między działki może powodować zwarcia. Po oszlifowaniu komutatora należy go dokładnie przedmuchać sprężonym powietrzem.
Co około 5000 km należy sprawdzać, czy szczotki są odpowiednio długie i mocno dociśnięte do komutatora oraz czy swobodnie poruszają się w swoich trzymadłach (rys. 10.33). Szczotki zużyte, tzn. zbyt krótkie, należy wymienić na nowe. Nowe szczotki powinny mieć taką samą twardość, jak szczotki oryginalne. Zbyt miękkie szczotki szybko się zużywają, natomiast zbyt twarde powodują przyspieszone ścieranie komutatora i osłabienie prądu.
Nowe szczotki muszą być odpowiednio dotarte (rys. 10.34). Zadaniem docierania jest dopasowanie szczotek do komutatora tak, aby przylegały do niego całą powierzchnią czołową. W tym celu trzeba komutator owinąć paskiem papieru ściernego o szerokości komutatora, przy czym do komutatora powinna przylegać gładka strona papieru, natomiast szczotki powinny przylegać do strony szorstkiej. Po kilkakrotnym przeciągnięciu papieru ściernego szczotki powinny dopasować się kształtem do walcowej powierzchni komutatora. Po dotarciu szczotek i zdjęciu papieru ściernego komutator należy przedmuchać sprężonym powietrzem.
W przypadku zacinania się szczotek w trzymadłach, należy je wyjąć (rys. 10.35) i przemyć nieetylizowaną benzyną. Przemywa się zarówno szczotki, jak i ich trzymadła. Po oczyszczeniu i osuszeniu szczotki należy założyć na poprzednie miejsca.
Okresowo należy sprawdzać sprężyny dociskające szczotki. Zbyt słaby docisk sprężyny powoduje osłabienie i nierównomierność prądu wytwarzanego przez prądnicę, natomiast zbyt mocno dociśnięte szczotki szybko się zużywają i powodują przegrzewanie komutatora, o czym świadczy niebieski na nim nalot. Aby sprawdzić siłę docisku sprężyny, należy pod szczotkę podłożyć kawałek papieru 1 i odciągając dźwignię trzymadła 2 zmierzyć dynamometrem 3 siłę sprężyny (rys. 10.36). Jeżeli siła sprężyny jest o 40% mniejsza od siły wskazanej przez wytwórnię prądnicy, to taką sprężynę należy bezwzględnie wymienić.
Podczas przeglądów należy również sprawdzać zaciski śrubowe prądnicy. Sprawdza się przede wszystkim czystość zacisków, odizolowanie ich od masy, odpowiednie zabezpieczenie podkładkami i dokręcenie. Niewłaściwie dokręcone końcówki przewodów w zaciskach prądnicy mogą się obluzować podczas wstrząsów i wskutek tego przerwać obwód.
Częstotliwość smarowania prądnic zależy od rodzaju ułożyśkowania wałka twornika. Jeżeli wałek twornika jest ułożyśkowany w łożyskach tocznych, to smarowanie powinno odbywać się co około 15 tys. km przebiegu podczas przypadającej w tym czasie obsługi technicznej. Prądnicę należy rozebrać, przemyć łożyska oraz tarcze łożyskowe, a po osuszeniu napełnić je świeżym smarem i złożyć. Prądnice z wałkiem twornika ułożyskowanym na łożyskach ślizgowych smaruje się podczas każdej pierwszej obsługi technicznej. Do smarowniczek wpuszcza się po kilka kropel oleju.
Napędzający prądnicę pasek klinowy powinien być tak naciągnięty, aby po naciśnięciu palcem siłą ok. 10 kG w połowie między kołem
pasowym silnika a kołem pasowym prądnicy ugiął się o 10-r-20 mm. Ugięcie paska można sprawdzić dokładnie za pomocą prostego przyrządu, pokazanego na rysunku 10.37. Prawidłowy naciąg paska klinowego jest sprawą istotną, gdyż nadmierny naciąg powoduje szybkie ścieranie się i wyciąganie paska oraz przyspieszone zużycie łożysk prądnicy, natomiast niedostateczny naciąg powoduje ślizganie się paska i przerwy w pracy prądnicy, która dostarcza zbyt mały prąd.
Naciąg paska klinowego reguluje się przez odchylenie ramienia, na którym jest umocowana prądnica, lub przez obrócenie kadłuba prądnicy, po uprzednim zluzowaniu nakrętek mocujących. Niekiedy naciąg paska reguluje się przez zmniejszenie liczby podkładek między tarczami dwudzielnego koła pasowego. Po wyregulowaniu naciągu paska należy dokręcić nakrętki i ponownie sprawdzić naciąg.
Pasek klinowy powinien być czysty i suchy. W razie zatłuszczenia paska smarem wyrzuconym z łożyska wentylatora, należy pasek i rowki kół pasowych przetrzeć szmatą zwilżoną w nieetylizowanej benzynie.
Obsługa regulatora prądnicy polega wyłącznie na utrzymywaniu pokrywy, podstawy i zacisków w czystości oraz sprawdzaniu zamocowania przewodów do zacisków regulatora.
Obsługa alternatora (prądnicy prądu przemiennego) polega przede wszystkim na utrzymaniu go w czystości, smarowaniu i sprawdzaniu części.
Po przebiegu około 60 tys. km należy oczyścić pierścienie ślizgowe alternatora, przedmuchując je sprężonym powietrzem, np. pompką do ogumienia. W razie zauważenia większych zanieczyszczeń trzeba postępować, jak przy czyszczeniu prądnicy prądu stałego.
Również po przebiegu około 60 tys. km należy sprawdzić stan szczotek i ich przyleganie do pierścieni, a w razie potrzeby wymienić szczotki. Sprawdza się również stan sprężyn dociskających szczotki.
Podczas każdej obsługi technicznej należy sprawdzić czystość zacisków, odizolowanie ich od masy, zabezpieczenie podkładkami oraz odkręcenie. Słabo dokręcone końcówki przewodów w zaciskach alternatora mogą się poluzować wskutek wstrząsów podczas jazdy i przerwać obwód. Jednocześnie trzeba sprawdzić stan i naciąg paska klinowego. Postępowanie przy czyszczeniu i naciąganiu paska jest takie same, jak opisano to przy prądnicy prądu stałego.
Obsługa regulatora napięcia alternatora polega w zasadzie na utrzymaniu jego podstawy, pokrywy i zacisków w czystości oraz sprawdzaniu jego zamocowania do nadwozia i dokręcenia do niego przewodów. Niektóre wytwórnie jako dopuszczalne czynności obsługowe uważają: wymianę pokrywy i uszczelki oraz czyszczenie styków i innych części regulatora. Jednak po czyszczeniu styków regulator powinien być sprawdzony.
Wymieniając pokrywę i uszczelkę trzeba zwrócić uwagę, aby były one całkowicie czyste, a ponadto uszczelka prawidłowo założona. Wkręty pokrywy należy dokręcać do oporu. Jeżeli wnętrze regulatora jest zanieczyszczone, należy oczyścić styki i inne części regulatora. Styki regulatora należy czyścić w następujący sposób.
Zdjąć sprężynę regulacyjną.
Odsunąć nieco od siebie styki, odginając wspornik górnego styku.
Oczyścić starannie styki pilnikiem, wyrównując ich powierzchnie i usuwając ślady tlenków. Wgłębienia na stykach należy wyrównać całkowicie skrobakiem lub pilnikiem. Należy używać pilnika cienkiego, bardzo drobnego, całkowicie suchego i zmywać go często w alkoholu, nieetylizowanej benzynie lub najlepiej w płynie TRI. Usunąć powstały w czasie czyszczenia styków pył, przedmuchując wnętrze regulatora czystym i suchym powietrzem.
Przywrócić początkowe położenie górnego styku stałego, przyginając wspornik styku do dołu.
Założyć sprężynę regulacyjną.
Przyginając odpowiednio wspornik górnego styku stałego należy doprowadzić odstęp między zworą a rdzeniem do wielkości wskazanej przez wytwórnię (np. w samochodzie FIAT 125P odstęp wynosi 1,9 ±0,05 mm). Trzeba przy tym zwrócić uwagę, aby styki były ustawione współosiowo.
Przyginając odpowiednio wspornik dolnego styku stałego należy doprowadzić odstęp między dolnym stykiem stałym a dolnym stykiem zwory do wielkości wskazanej przez wytwórnię (np. w samochodzie FIAT 125P odstęp wynosi 0,45 + 0,1). Trzeba przy tym zwrócić uwagę, aby styki były ustawione współosiowo.
Założyć uszczelkę, przykręcić pokrywę, po czym sprawdzić regulator na specjalnym stanowisku.
Jeżeli wnętrze regulatora jest zanieczyszczone, należy po oczyszczeniu styków, lecz przed przystąpieniem do sprawdzania i regulacji, wymyć go starannie. Do mycia używa się alkoholu lub czystego rozpuszczalnika. Po umyciu regulator należy suszyć ze zdjętą pokrywą w suszarce, w temperaturze 120°C przez 2 godziny.