Organizacja obsługi w jednostkach transportowych
Właściwe i w odpowiednim czasie wykonywanie obsług technicznych pojazdów stanowi podstawowy warunek prawidłowej ich eksploatacji. Dlatego każda placówka lub przedsiębiorstwo transportu samochodowego musi być wyposażone w odpowiednią zajezdnię. Zależnie od programu obsługowo-naprawczego rozróżnia się trzy klasy zajezdni:
klasa I — zajezdnie eksploatacyjne,
klasa II — zajezdnie o ograniczonym zakresie prac obsługowych i naprawczych,
klasa III — zajezdnie o pełnym zakresie prac obsługowych i naprawczych.
Zakresy czynności obsługowych i naprawczych wykonywanych w zajezdniach poszczególnych klas podano w tablicy 8.1.
Przy projektowaniu i budowie zajezdni należy kierować się Normatywem Technicznym Projektowania Budownictwa Zaplecza Technicznego Motoryzacji ustanowionym przez Ministra Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska zarządzeniem nr 56 z dnia 10 sierpnia 1973 r. Normatyw ten określa między innymi
klasę zajezdni w zależności od liczby i rodzaju pojazdów eksploatowanych przez jednostkę transportową (tablica 8.2.).
Zajezdnie I klasy mają wewnętrzne stacje obsługi bardzo skromnie wyposażone, nastawione wyłącznie na wykonywanie najprostszych czynności eksploatacyjnych. Roczne plany przeprowadzania obsług technicznych swoich pojazdów muszą one uzgadniać ze stacjami, z którymi zawierają umowę o współpracę. Mogą to być stacje publicznego użytku lub stacje wewnętrznego użytku zajezdni II lub III klasy innych jednostek transportowych.
Orientacyjnie liczbę stanowisk obsługowych dla zajezdni poszczególnych klas można określić na podstawie wspomnianego wyżej normatywu w zależności od sumarycznego rocznego przebiegu pojazdów obsługiwanych przez daną zajezdnię. Należy tu
brać pod uwagę nie tylko własne pojazdy, ale również przewidziane do obsługi pojazdy z zewnątrz (z zajezdni niższych klas).
Jednostki gospodarki uspołecznionej, eksploatujące pojazdy samochodowe i przyczepy, obowiązuje planowo-zapobiegawczy system obsługi technicznej i naprawy. Polega on na tym, że każdy samochód po przebyciu określonego przebiegu, niezależnie od stanu technicznego, podlega obsłudze technicznej o określonym zakresie. W przeciwieństwie do przebiegu międzynaprawczego norm przebiegów międzyobsługowych nie wolno przekraczać.
W ramach obsługi technicznej dokonuje się kontroli stanu technicznego pojazdu. Nie można przekazać pojazdu do eksploatacji, zanim nie zostaną w nim usunięte wszelkie usterki wykryte w wyniku kontroli stanu technicznego oraz zgłoszone przez kierowcę.
Za przestrzeganie przepisów obsługowo-naprawczych odpowiedzialni są kierownicy jednostek transportowych oraz kierownicy zajezdni. Powinni oni: dopilnować opracowania harmonogramów obsługi technicznej pojazdów i wyznaczyć ludzi odpowiedzialnych za ich przestrzeganie; kontrolować jakość wykonywanych prac; przestrzegać prowadzenia wszystkich dokumentów związanych z działalnością obsługowo-naprawczą; dbać o wyposażenie stacji w niezbędny sprzęt oraz zapewnić właściwe zaopatrzenie stanowisk roboczych w niezbędne materiały i części zamienne.
Niezależnie od odpowiedzialności kierownika jednostki odpowiedzialność za wykonywanie planowo-zapobiegawczej obsługi technicznej i naprawy pojazdów ponoszą również wyznaczeni przez kierownika pracownicy, sprawujący bezpośredni nadzór nad transportem samochodowym, oraz kierowcy poszczególnych pojazdów.
Planowanie obsługi technicznej taboru samochodowego obejmuje określenie programu produkcyjnego stacji obsługi, a więc określenie obliczeniowej częstotliwości obsług technicznych i napraw (z uwzględnieniem średniego dobowego przebiegu pojazdów w danym przedsiębiorstwie) oraz ustalenie rocznej liczby obsług technicznych i napraw poszczególnych samochodów i całego taboru, co wiąże się ze sporządzeniem zamówień na części zamienne, materiały i narzędzia. Ponadto planowanie obejmuje sporządzenie harmonogramów obsług poszczególnych pojazdów, zapewniających taką organizację, żeby nie wymagała ona wyłączania pojazdów z eksploatacji na zbyt długie okresy.
W czasie eksploatacji pojazdów należy zaznaczać na harmonogramach wykonane obsługi techniczne, w celu ułatwienia kontroli wykonania planowanych usług. Ponadto jednostki obowiązane są prowadzić dla każdego pojazdu ewidencję wykonanych obsług okresowych (tzw. dokument techniczny). W dokumencie takim podaje się: rodzaj obsługi, przebieg międzyobsługowy w kilometrach, datę rozpoczęcia i zakończenia obsługi oraz wykonane naprawy (datę rozpoczęcia i zakończenia, zakres oraz potwierdzenie wykonania).
Dla prawidłowej gospodarki bardzo ważnym zagadnieniem jest prowadzenie szczegółowej ewidencji kosztów obsługi technicznej. Umożliwia to ustalenie ekonomicznie uzasadnionego okresu użytkowania pojazdu w danych warunkach. Sposób prowadzenia takiej ewidencji zależy od stosowanego w danej jednostce systemu prowadzenia dokumentacji. Jeżeli obsługa techniczna wykonywana jest przez jednostkę transportową we własnym zakresie, to do ewidencjonowanych kosztów prac należy wliczyć koszty robocizny, materiałów, części zamiennych oraz koszty wydziałowe. Jeżeli obsługa wykonywana jest na zewnątrz — ewidencjonuje się wysokość poniesionych kosztów oraz nazwę i numer dokumentu, na podstawie którego koszt został obliczony.