Obsługa układu olejenia
Obsługa układu olejenia obejmuje:
sprawdzanie i uzupełnianie ilości oleju w misce olejowej,
okresową wymianę oleju,
czyszczenie filtrów oraz wymianę wkładów filtrujących,
kontrolę ciśnienia oleju w czasie jazdy.
Poziom oleju w silniku sprawdza się za pomocą listwy (wskaźnika) umieszczonej z boku silnika tak, żeby jej dolny koniec zanurzony był w misce olejowej. Listwa ta ma specjalny próg, zapewniający jednoznaczne jej ustalenie w dolnym położeniu. Aby sprawdzić poziom oleju, należy wyciągnąć listwę, wytrzeć ją czystą szmatką, włożyć na miejsce aż do oporu i ponownie wyciągnąć. Skraj śladu oleju na listwie powinien się znajdować między dwiema kreskami. Górna z nich oznacza najwyższy poziom oleju, dolna — najniższy. Jeżeli poziom jest zbyt niski, należy dolać oleju tego samego gatunku. Mieszanina różnych gatunków oleju może mieć właściwości znacznie gorsze niż poszczególne jej składniki. Przy dolewaniu oleju należy uważać, żeby nie przekroczyć maksymalnego poziomu, gdyż powoduje to zwiększone opory ruchu wału korbowego oraz szybkie spalanie nadmiaru oleju, powodujące powstawanie osadów węglowych na ściankach komory spalania, denku tłoka i zaworach.
Identycznie postępuje się podczas kontroli i uzupełnianiu oleju w misce olejowej pompy wtryskowej silnika z zapłonem samoczynnym.
Wymianę oleju w silniku należy wykonywać w terminach przewidzianych w instrukcji fabrycznej. Wymiana oleju obejmuje następujące czynności: nagrzanie silnika do temperatury normalnej pracy; odkręcenie korka spustowego i spuszczenie oleju z miski olejowej; oczyszczenie filtrów oleju; nalanie świeżego oleju do miski olejowej; sprawdzenie działania układu. Jeżeli spuszczony olej jest silnie zanieczyszczony, a także w przypadku zmiany gatunku oleju konieczne jest przemycie silnika. Silnik przemywa się olejem silnikowym tego samego gatunku, jaki ma być stosowany w dalszej eksploatacji.
W celu przemycia silnika należy wlać do miski olejowej oleju silnikowego (do poziomu dolnej kreski na wskaźniku), uruchomić silnik na kilka minut, po czym odkręcić kurek spustowy i spuścić olej.
Sprawdzenie układu po wymianie oleju sprowadza się do uruchomienia silnika na okres 5-5-10 min, sprawdzenia ciśnienia w układzie oraz sprawdzenia poziomu oleju (w nie pracującym już silniku). Jeżeli poziom i ciśnienie oleju są właściwe, można rozpocząć normalną eksploatację.
Obsługa filtrów oleju sprowadza się do okresowej wymiany wkładów (jeżeli samochód wyposażony jest w filtr o wymiennych wkładach) lub do oczyszczania filtrów. Podczas każdej wymiany wkładu filtrującego należy z kadłuba filtru spuścić osady, przemyć wnętrze kadłuba naftą i wysuszyć je. Należy także starannie oczyścić przewody doprowadzające i odprowadzające olej.
Filtry szczelinowe nie wymagają wymiany elementów, jeżeli nie ulegną uszkodzeniu wskutek wypadku lub niewłaściwego obchodzenia się — zwłaszcza przy myciu. Wymagają one natomiast okresowego spuszczania osadów oraz oczyszczania naftą płytek filtrujących z osadzających się na nich żywicznych osadów. Po wypłukaniu należy filtr taki przedmuchać sprężonym powietrzem. W wielu samochodach wyposażonych w szczelinowe filtry oleju rdzeń filtru obracany jest względem obudowy za pomocą mechanizmu zapadkowego połączonego układem dźwigni z pedałem sprzęgła lub (rzadziej) z przyciskiem rozrusznika. Naciśnięcie pedału sprzęgła (lub przycisku rozrusznika) powoduje obrót blaszek filtrujących względem nieruchomych — związanych z obudową — blaszek zgarniających. Nieruchome blaszki zgarniają osadzające się w szczelinach zanieczyszczenia. W zakres obsługi takich filtrów, oprócz okresowego spuszczania osadów, wchodzi również kontrola prawidłowości działania mechanizmu obrotu rdzenia.
W niektórych samochodach stosuje się odśrodkowe filtry oleju. Obsługę takich filtrów należy wykonywać zgodnie z zaleceniami zawartymi w fabrycznej instrukcji obsługi. Na przykład w instrukcji samochodu Zastawa 750 zaleca się rozbiórkę i oczyszczenie filtru odśrodkowego co 10 000 km. Natomiast instrukcja obsługi samochodu Polski Fiat 125p w ogóle nie przewiduje obsługi filtru odśrodkowego, zalecając jego czyszczenie tylko przy okazji naprawy wału korbowego. W samochodzie Polski Fiat 126p zaleca się czyszczenie odśrodkowego filtru oleju co 50 000 km.
Do kontroli ciśnienia oleju w czasie jazdy służy manometr lub lampka kontrolna umieszczona w kabinie kierowcy. Wskazywane przez manometr zbyt duże lub zbyt małe ciśnienie może świadczyć o niesprawności układu olejenia lub o niesprawności manometru.
Za duże ciśnienie oleju może być wywołane stosowaniem oleju o zbyt dużej gęstości, zanieczyszczeniem zaworu redukcyjnego pompy oleju lub zanieczyszczeniem kanałów olejowych. Usunięcie tych niesprawności sprowadza się do wymiany oleju, oczyszczenia zaworu redukcyjnego pompy lub przemycia układu rzadkim olejem.
Zbyt małe ciśnienie w układzie jest objawem, którego zauważenie powinno powodować natychmiastowe zatrzymanie silnika. Przyczynami zbyt małego ciśnienia oleju mogą być: zbyt niski poziom oleju w misce olejowej, zanieczyszczenie przewodów ssawnych pompy olejowej, zbyt mała lepkość stosowanego oleju, zanieczyszczenie zaworu redukcyjnego pompy oleju, nadmierne zużycie pompy, nadmierne zużycie panewek wału korbowego. Dwie ostatnie przyczyny kwalifikują silnik do naprawy.
Nagły spadek ciśnienia oleju może być spowodowany: uszkodzeniem napędu pompy oleju, pęknięciem przewodu oleju lub wytopieniem panewek wału korbowego (słychać wówczas głośny stuk w silniku).
W przypadku zastrzeżeń co do prawidłowości wskazań manometru lub lampki kontrolnej (np. wykazywanie odchylenia od stanu normalnego są niesystematyczne i wydają się nieuzasadnione) należy sprawdzić ciśnienie w układzie manometrem kontrolnym.
Oprócz obsługi układu olejenia silnika okresowej obsłudze poddaje się mechanizmy wyposażone w niezależne urządzenia do smarowania (np. łożyska wałka wentylatora, pompa wodna, prądnica, aparat zapłonowy) oraz wymienia się olej w zbiorniku filtru powietrza.