Obróbka na uchwytowych półautomatach tokarskich
Uchwytowe półautomaty tokarskie stosowane są do obróbki odlewów i odkuwek o średnich wymiarach, których mocowanie w uchwycie jest łatwiejsze niż w kłach lub oprawkach, jak np. koła zamachowe, jedno-cylindrowe głowice silników chłodzonych powietrzem, koła zębate, różne korpusy itp. Takie półautomaty budowane są jako jedno- i wielo wrzecionowe z wrzecionami rozmieszczonymi pionowo lub poziomo.
Jednowrzecionowe półautomaty tokarskie uchwytowe, czyli półautomaty rewolwerowe, są to zautomatyzowane tokarki rewolwerowe, w których po założeniu przedmiotu, zamocowaniu go w tulejce zaciskowej (jak na zwykłej tokarce rewolwerowej) i uruchomieniu obrabiarki wszystkie dalsze ruchy robocze i jałowe głowicy rewolwerowej i suportu odbywają się automatycznie. Samoczynnie odbywa się również zatrzymanie obrabiarki.
Ze względu na charakter procesu obróbki półautomaty rewolwerowe można uważać prawie za równoważne z tokarkami rewolwerowymi odpowiednich wymiarów. Dzięki skróceniu czasu pomocniczego i braku wpływu zmęczenia robotnika umożliwiają one zwiększenie wydajności. Najważniejszą zaletą tych półautomatów jest możliwość obsługiwania kilku obrabiarek jednocześnie, a więc zmniejszenie kosztów robocizny. Jednak przestawienie takiej obrabiarki z jednej operacji na drugą wymaga znacznie więcej czasu niż przy tokarkach rewolwerowych, a zatem ich użycie jest celowe przy większych seriach.
Spośród uchwytowych półautomatów tokarskich do obróbki typowych
elementów silnikowych najczęściej stosowane są pionowe półautomaty sześcio- i ośmiowrzecionowe.
Na rys. 215a przedstawiono ogólny widok, a na rys. 215b — schemat, sześciowrzecionowego półautomatu pionowego. Obrabiarka ta składa się ze stołu 1, na którym zamocowane jest w jednakowej odległości od siebie i w jednakowej odległości od osi sześć pionowych wrzecion, zaopatrzonych
w uchwyty 2 i obracających się niezależnie od siebie z odpowiednią prędkością obrotową. Stół wraz ze wszystkimi wrzecionami obraca się co pewien czas o 60°, dzięki czemu każde z tych wrzecion zajmuje sześć różnych pozycji. W osi obrabiarki znajduje się sześciokątna kolumna, po której przesuwają się pionowe suporty 3, odpowiadające różnym położeniom (pozycjom) stołu. W jednej z pozycji stołu, zamocowuje się w uchwycie
(lub w specjalnym przyrządzie) obrabiany przedmiot, następnie kolejno obrabia się go na pozostałych pięciu pozycjach (rys. 215c). Po zakończeniu całego cyklu obróbki przedmiot wraca do pierwszej pozycji, po czym zdejmuje się go z obrabiarki i zastępuje nowym.
Tego rodzaju półautomat może pracować również według schematu przedstawionego na rys. 215d, tzn. w trzech pozycjach (poszczególne obroty stołu o 120°). W każdej pozycji obrabia się po dwa przedmioty. Sposób ten stosowany jest w tym przypadku, kiedy do obróbki wystarczą dwie pozycje na półautomacie sześciowrzecionowym lub trzy pozycje — na ośmiowrzecionowych.
Wielowrzecionowe półautomaty są ogólnie uważane za najbardziej wydajny rodzaj tokarek do obróbki w uchwytach. Na omawianych obrabiarkach wykonuje się obtaczanie, planowanie, wytaczanie, nawiercanie, rozwiercanie, pogłębianie, nacinanie gwintu itd. Istnieje również możliwość
toczenia powierzchni stożkowych za pomocą suportów skrętnych. Przykład obróbki głowicy silnika chłodzonego powietrzem na sześciowrzecionowym półautomacie pionowym pokazano na rys. 216.
Oprócz opisanych półautomatów buduje się również wielowrzecionowe, pionowe półautomaty uchwytowe (rys. 217), na których wszystkie zamocowane przedmioty obrabiane są równocześnie. Stół obrabiarki, na którym rozmieszczone są wrzeciona, obraca się bez przerwy (czas jednego obrotu można zmieniać w granicach od 1 do 15 min), przy czym suporty obracają się wraz z wrzecionami. Przy przesuwaniu się przed robotnikiem każde wrzeciono przestaje się obracać, co ułatwia zamianę przedmiotów. Taki automat sześciowrzecionowy stanowi jak gdyby połączenie sześciu jednakowych wielonożowych tokarek jednowrzecionowych. Przy mniejszej produkcji obrabiarkę tę można nastawić w ten sposób, że spośród sześciu wrzecion trzy (tj. co drugie) wykonują jedną operację, a pozostałe — drugą. W tym przypadku każdy przedmiot ustawia się na obrabiarce dwa razy, a jego obróbka odbywa się w czasie dwóch obrotów stołu. Takie półautomaty mają dużą wydajność, a jednocześnie stosunkowo prostą konstrukcję i łatwą obsługę.