INNE ELEMENTY PRZYRZĄDÓW
Urządzenia podziałowe. Urządzenia podziałowe stosuje się w tych przypadkach, gdy przy obracaniu z pozycji na pozycję trzeba ustalić w określonym położeniu zacisk przyrządu z zamocowaną w nim obrabianą częścią.
Zwykle urządzenia podziałowe składają się z płyty podziałowej i kołka ustawczego. W płycie podziałowej, zależnie od liczby pozycji, wykonuje się otwory lub rowki, w które wsuwa się kołek ustawczy. Najczęściej używane są małe płyty podziałowe z rozmieszczonymi promieniowo otworami lub wykrojami na kołek (rys. 134a). Przy takim układzie rowki w hartowanej płycie mogą być przeszlifowane.
Jednakże w szeregu przypadków ustalanie przez przesuwanie kołka w kierunku promieniowym jest niewygodne (szczególnie przy większych płytkach) i lepiej jest umieścić kołek po osiowo względem płyty podziałowej (rys. 134b). Wówczas jako gniazda służą tulejki hartowane, wciśnięte w płytę podziałową.
Kołki ustawcze dzielimy na następujące rodzaje:
1) wstawiane (uproszczone);
2) odciągane: a) cylindryczne pełne (rys. 135a), b) cylindryczne rozprężne (rys. 136) stożkowe (rys. 135b), d) ścięte;
3) kulkowe (rys. 135c).
Wstawiane kołki ustawcze wsuwa się ręcznie w gniazda; są one proste i tanie, ale stosuje się je w przyrządach tylko przy małej skali produkcji. Przeważnie stosuje się szybko uruchamiane zatrzaski, które wciskane są w gniazdo za pomocą sprężyny, a wysuwane przez odciąganie ręczne za pomocą pedału lub w sposób automatyczny.
Pełne kołki cylindryczne wsuwane są w gniazdo z luzem, co wpływa na dokładność podziału kątowego. Aby zwiększyć dokładność podziału, należy skasować luz między kołkiem a gniazdem. W tym celu stosuje się cienką rozpieraną tuleję, umieszczoną na końcu kołka (rys. 136). Po wsunięciu kołka w gniazdo, sprężysta tuleja jest rozpierana przez umieszczoną wewnątrz niej masę z tworzywa sztucznego, którą dociska się śrubą wkręcaną w kołek. Wadą takich zatrzasków jest ich skomplikowana budowa.
Kołki stożkowe wprowadza się w gniazdo bez luzu, jednakże w razie przedostania się drobnych cząstek między kołek i powierzchnię gniazda, powstaje błąd wpływający na dokładność podziału. Ponadto dla uzyskania prawidłowego położenia kołka względem gniazda, w płaszczyźnie prostopadłej do kierunku obrotu płyty podziałowej, trzeba bardzo dokładnie obrabiać wszystkie współpracujące części urządzenia podziałowego. Stanowi to znaczne utrudnienie przy stosowaniu takich kołków.
W celu zmniejszenia wpływu niedokładności wzajemnego położenia osi kołka i osi gniazda stosuje się kołki ścięte (patrz pkt A).
Zatrzaski kulkowe stosuje się do niezbyt dokładnego ustalania położenia kątowego lub do przybliżonego ustawiania tarczy podziałowej, po
czym wsuwa się właściwy kołek ustawczy. Kulka pod naciskiem słabej sprężyny wskakuje w gniazdo na głębokość mniejszą od jej promienia.
Kołki proste i odciągane wykonuje się ze stali do cementowania lub stali wysokowęglowej (U 10, U 12) i hartuje do twardości HRC = 55 — 60.
Inne elementy pomocnicze. Najczęściej spotykane są następujące elementy pomocnicze przyrządów: 1) nóżki, 2) kliny, 3) rękojeści, 4) wyrzut-niki, 5) opory do ustalania położenia narzędzi przy ustawianiu obrabiarki.
W niektórych przypadkach nóżki nie są wykonywane jak całość z korpusem przyrządu, lecz są do niego przykręcane. Robi się to zwykle w przyrządach przesuwanych po stole obrabiarki w czasie obróbki lub obracanych na niej. W takich przypadkach stalowe hartowane nóżki będą się zużywały mniej niż wykonane w całości z żeliwnym lub stalowym korpusem przyrządu.
W celu przyspieszenia ustawiania przyrządów frezarskich na obrabiarce i w celu nadania im większej stateczności wstawia się w nie zwykle kliny wchodzące w rowki stołu. Nie wystarcza to do dokładnego ustawienia przyrządu, które należy dodatkowo sprawdzić. W tym celu z boku korpusu obrabia się specjalnie płaszczyznę, według której przy pomocy czujnika sprawdza się położenie przyrządu na obrabiarce.
W celu łatwiejszego przesuwania przyrządu po stole w czasie pracy i zdejmowania części ze stołu, zaopatruje się przyrząd w rękojeść (rys. 137).
Dla przyspieszenia ustawiania frezarek przyrządy frezarskie często wyposaża się w podstawki ustawcze. Na tych podstawkach umieszcza się
płytkę ustawczą (zwykle grubości 5-f-6 milimetrów), do której dosuwa się frez (lub na odwrót stół z przyrządem dosuwa się do freza). Po prawidłowym ustawieniu freza względem stołu (lub stołu z przyrządem względem freza) płytkę usuwa się.
W niektórych przyrządach, zwłaszcza małych obudowanych, dla ułatwienia wyjęcia obrobionej części z przyrządu stosuje się wy rzutniki. Czas
tracony na usunięcie obrobionej części z przyrządu może stanowić znaczną część ogólnego czasu obróbki. Wtedy znaczenie wyrzutnika z punktu widzenia zwiększenia wydajności pracy jest bardzo duże.
Wyrzutniki można uruchamiać ręcznie (rys. 138); jednakże we wszystkich przypadkach, gdy jest to możliwe, należy przy większej skali produkcji dążyć do automatyzacji wy rzutników. Można to urzeczywistnić przez wykorzystanie jałowego ruchu wrzecion wiertarek, stołów frezarek lub tłoków w pneumatycznych urządzeniach do uruchamiania zacisków.
Przykład wyrzutnika uruchamianego przy jałowym ruchu wrzeciona wiertarki przedstawiono na rys. 139. Wyrzutnik 2 jest unoszony przez zabierak 1 w czasie podnoszenia płyty wiertarskiej 3.
Przykład wy rzutnika działającego w czasie jałowego skoku tłoka urządzenia pneumatycznego przedstawiono na rys. 140. Obrabiane części są mocowane za pomocą płyty 1, połączonej z tłoczyskiem 2. W czasie skoku jałowego sworznie 5 i 6 naciskają na wyrzutniki 3 i 4.