Dociski mimośrodowe
Dociski mimośrodowe stosowane są w przyrządach i uchwytach do szybkiego mocowania przedmiotów obrabianych. Zamocowanie przedmiotu jest niejednokrotnie kilka razy szybsze niż przy użyciu docisków śrubowych. Wadą ich jest natomiast ograniczony zakres zastosowania, w odróżnieniu od docisków śrubowych, które w zasadzie mogą być stosowane w każdym przypadku. Dociski mimośrodowe nadają się do umocowania przedmiotów o stosunkowo małych odchyłkach wymiarowych oraz pod warunkiem, że podczas obróbki nie występują silniejsze drgania.
Na rys. 127 pokazano trzy znormalizowane (PKN/M-61061-4-61063) rodzaje docisków mimośrodowych: a) krążkowe, b) widlaste i c) zaciski mimośrodowe.
Część robocza docisku mimośrodowego ma najczęściej zarys kołowy. Zarysy w postaci spirali Archimedesa lub spirali logarytmicznej są wprawdzie lepsze w pracy (ze względu na stałość lub małą tylko zmianę kąta zaklinowania), jednak są stosowane bardzo rzadko ze względu na trudności wykonania.
Mimośrodowość docisków E musi być tak dobrana, aby w zakresie tolerancji wymiaru przedmiotu, w warunkach normalnego tarcia (powierzchnie przedmiotu i docisku są suche) można było osiągnąć samohamowność. W Polskich Normach przyjęto wielkość mimośrodowości E — 0,00111 • R na każdy stopień wychylenia dźwigni, tzn.
E = 0,00111 R • a gdzie: R — promień krzywizny krążka mimośrodu w mm i a — kąt wychylenia dźwigni mimośrodu w stopniach.
Przy obrocie dźwigni o 180° skok mimośrodu wynosi 2E. Podstawiając te wielkości do powyższego wzoru otrzymamy
2E = 0,00111 R • 180
skąd
E = 0,1 • R
Wartości E mniejsze od 0,1 • R zwiększają samohamowność, większe zaś zmniejszają.
Na rys. 128 przedstawiono kilka przykładów zastosowania docisków mimośrodowych, na rys. 128a — połączenie mimośrodowego docisku krąż-
kowego z dociskiem płytkowym, na rys. 128b — połączenie mimośrodowego docisku widlastego z dociskiem płytkowym, a na rys. 129 — bardzo wygodne, dwupunktowe mocowanie rury ssącej silnika za pomocą jednego docisku mimośrodowego.