Badanie cichobieżności i dobór kół zębatych parami
Takie badania przeprowadza się na (maszynach model 579, 5791 i 5768. W wyniku badania dobiera się parę kół zębatych o właściwym przyleganiu zębów, co odpowiada ich cichobieżności (zwykle te dwie cechy pary kół są współzależne). Jakość przylegania współpracujących zębów określa się z kształtu i położenia śladów zetknięcia na powierzchniach roboczych.
Hałaśliwą współpracę pary kół zębatych wykrywa się na tych maszynach albo słuchowo, albo przy pomocy przyrządów wskaźnikowych, a niekiedy samopiszących (fonometrów, oscylografów itp.). Maszyny do badania cichobieżności kół zębatych wyposażone są w dwa równoległe wrzeciona — napędzające i napędzane. Dwa koła zębate osadzone na trzpieniach zakłada się w stożkach obu wrzecion i wprawia w ruch obrotowy przy pomocy wrzeciona napędzającego (n = 750 lub 1500 obr/min). Wrzeciono napędzane hamuje się hamulcem taśmowym, przez co wytwarza się odpowiedni moment obrotowy.
Kontroler słuchowo określa charakter i natężenie hałasów. Jest to metoda subiektywna, wymaga zatem odpowiedniego wyszkolenia kontrolera.
Wyposażając maszynę w odpowiednie przyrządy można zmierzyć natężenie dźwięku, ale trudno jest określić charakter hałasów. Jednostkami pomiarowymi są tu decybele i fony). Wirującą na maszynie parę kół zębatych nakrywa się specjalną pokrywą z tubą wzmacniającą dźwięk, co umożliwia wykrywanie hałaśliwej współpracy kół niezależnie od nasilenia hałasów w otoczeniu. Zwykle maszyny te umieszcza się w specjalnych izolowanych dźwiękowo pomieszczeniach, które znajdują się na końcu linii mechanicznej obróbki kół zębatych.
Na hałaśliwą współpracę pary kół wpływają zwykle następujące główne przyczyny:
a)niedokładności wynikające z obróbki zębów i odkształcenia powstałe w czasie obróbki cieplnej;
b)odkształcenia wałków i kadłubów, w których osadzone są współpracujące koła;
c)niedokładności montażu kół;
d)rezonans drgań kół zębatych i kadłubów.
Hałaśliwość należycie wykonanych kół zębatych z zębami dotartymi, mierzona przy pomocy fonometru z odległości 300 mm od źródła hałasów, dochodzi do 70 fonów.
Na rys. 369 przedstawiono najczęściej spotykane kształty i położenia śladów zetknięcia z kołem współpracującym oraz podano charakter odpowiednich hałasów stwierdzonych w czasie badania współpracy kół pod obciążeniem na obrabiarkach model 379 (z hamowaniem wałka napędzanego) J).
Z punktu widzenia zmniejszenia hałasów i należytego zazębiania najkorzystniejszy jest ślad wg rys. 369a o położeniu środkowym. W szeregu przypadków słabo obciążone pary kół wykazujące ślady wg rys. 369e i f dają po odpowiednim dotarciu zadowalające wyniki. W razie występowania śladów wg rys. 369b, c, g, h koła odrzuca się. Nadają się one do naprawy przez dotarcie lub przeszlifowanie zębów, jednakże nie zawsze otrzymuje się wtedy zadowalające ostateczne rezultaty.
Koła zębate stożkowe o zębach prostych zwykle sprawdza się przez zazębienie dwóch zarysów z wzorcowym kołem zębatym, obserwując przy tym zmiany odległości od osi wzorcowego koła zębatego do czoła współpracującego z nim koła badanego. Przy przeprowadzaniu takiego pomiaru, wierzchołki stożków podziałowych obu kół zębatych nie zbiegają się stale w jednym punkcie, co powoduje niedokładność pomiarów. Aby tego uniknąć, w kołach dokładnych należy sprawdzanie łącznego odchylenia liniowego zastąpić sprawdzeniem łącznego wychylenia kątowego. Na rys. 370 przedstawiono przyrząd kontrolny do wszechstronnego badania kół przy zazębieniu dwóch zarysów zębów, przy czym pomiar wykazuje wychylenia od właściwego położenia kątowego kół zębatych.
Sprawdzane koło 1 osadza się na wrzecionie 2 i dociąga pokrętłem 3 za pomocą śruby 4 i podkładki 5. Czoło oporowe koła zębatego dociskane
jest do czoła wrzeciona 2, co zapewnia jego właściwe ustawienie przy zachowaniu odległości Ki, odpowiadającej założeniom współpracy kół.
Koło zębate wzorcowe 6 osadza się na tulei 7 czopa 8 w nominalnej odległości K2. Czop 8 jest zamocowany na wsporniku 9, który może wahliwie obracać się na dwóch osiach 10, osadzonych w stojakach 11. Obrót
następuje dookoła punktu O, w którym zbiegają się wierzchołki stożków podziałowych współpracującej pary kół zębatych, przy czym punkt ten wyznaczają stałe odległości nominalne Ki i K2. Dwie sprężyny 12 dociągają wspornik 9 z umocowanym na nim wzorcem aż do zetknięcia się zarysów zębów bez luzu.
Za pomocą kółka 13 pokręca się parę badanych kół. Odległości nominalne Ki i K2 nie ulegają przy tym zmianie, natomiast wszystkie błędy zazębienia wywołują tylko odpowiednie zmiany kąta między osiami kół, a odpowiednie wychylenia kątowe wspornika 9 są przekazywane czujnikowi 14. Przy mocowaniu na przyrządzie i zdejmowaniu kontrolowanego koła, odsuwa się od wrzeciona 2 sanie 15 z osadzonymi na nich stojakiem 11i wspornikiem 9, pokręcając korbą 16. Przy ustawianiu w położeniu roboczym sanie 15 dosuwa się do zderzaka 17 ).