Wybór narzędzia
Wybór typu, konstrukcji i materiału narzędzia uzależniony jest od rodzaju operacji, wielkości produkcji, kształtu i wymiaru powierzchni obrabianego przedmiotu, jego materiału oraz dokładności obróbki.
Rodzaj operacji określa typ narzędzia (nóż, frez, wiertło, przeciągacz itp.) oraz wpływa na jego konstrukcję i materiał. Na przykład przy frezowaniu zgrubnym przy znacznej grubości warstwy skrawanej należy stosować frezy z małą liczbą zębów, co umożliwia obróbkę przy dużych posuwach. W danym przypadku ze względu na wykonywanie obróbki zgrubnej lepiej jest stosować płytki z węglików spiekanych.
Wpływ wielkości produkcji na wybór narzędzia należy rozpatrywać z punktu widzenia ekonomiki produkcji. Przy produkcji jednostkowej i małoseryjnej stosuje się najczęściej narzędzia skrawające znormalizowane, które są wytwarzane w wielkich ilościach przez specjalne fabryki narzędzi i dlatego są stosunkowo tanie. W produkcji wielkoseryjnej i masowej również staramy się w miarę możności stosować narzędzia znormalizowane, jednak w wielu przypadkach decydujemy się na zastosowanie narzędzi specjalnych. Koszt takich narzędzi jest znacznie wyższy, ponieważ wykonywane są najczęściej w małej liczbie przez narzędziownię danego zakładu. Jednak korzyści wynikające z zastosowania narzędzi specjalnych mogą być bardzo duże, znacznie przewyższające wspomnianą różnicą kosztów w stosunku do narzędzi normalnych.
Kształt i wymiar obrabianej powierzchni wpływają na konstrukcję i wymiar narzędzia. Na przykład rowek na wpust czółenkowy wykonuje się frezem tarczowym o odpowiednio dobranej średnicy, natomiast rowek
na normalny wpust wykonuje się frezem palcowym lub specjalnym frezem do rowków, przy czym średnica takiego freza odpowiada szerokości wpustu.
Materiał, z jakiego wykonany jest przedmiot, wpływa na geometrię części tnącej narzędzia i jego materiał. Na przykład przy obróbce stali twardych (chromo-niklowych, molibdenowych) o Rr = 120-+130 kG'mm2 korzystne jest stosowanie noży ze stali szybkotnącej o kątach natarcia od +5 do +7°, natomiast przy toczeniu sztywnych przedmiotów wykonanych z wyjątkowo twardych stali o Rr = 140 kG/cm2 na sztywnych obrabiarkach o dużej mocy — noży nakładanych płytkami węglików spiekanych o ujemnych kątach-natarcia (od 0 do —10°).
Ostatni z wymienionych czynników, tj. dokładność obróbki, wpływa na wybór typu i materiału narzędzia. Zależnie od klasy dokładności otworu i klasy gładkości jego powierzchni, ostateczna obróbka może być wykonana np. wiertłem lub rozwiertakiem, nożem lub ściernicą, zwykłym nożem lub nożem diamentowym (z bardzo dużymi prędkościami skrawania) itp.
Ogólne zasady wyboru materiału narzędzia można streścić w następujący sposób.
Narzędzia z nakładanymi płytkami z węglików spiekanych stosuje się do obróbki stali, żeliwa i metali nieżelaznych. Węgliki spiekane należy używać przede wszystkim przy obróbce twardych i hartowanych metali oraz przy szybkościowym skrawaniu, kiedy konieczne jest osiągnięcie dużej wydajności i wysokiej gładkości powierzchni. Węgliki spiekane stosowane są również do zdzierania twardego naskórka przy zgrubnej obróbce.
Stale szybkotnące używa się zwykle w narzędziach składanych w postaci oddzielnych płytek lub ostrzy (głowice frezarskie, głowice wytaczar-skie itp.), osadzonych w korpusie ze stali węglowej lub staliwa, jak również w narzędziach pracujących przy stosunkowo dużych szybkościach skrawania, gdy zużywaniu podlega głównie płaszczyzna natarcia.
Stale niskostopowe zaleca się stosować na narzędzia pracujące przy małych szybkościach skrawania oraz przy pracy na obrabiarkach wolnobieżnych.
Stali narzędziowych węglowych używa się na narzędzia do obróbki ręcznej (gwintowniki, rozwiertaki ręczne itp.).
Zasady wyboru konstrukcji narzędzi przy pracy na różnych obrabiarkach podane są w rozdziale następnym, omawiającym poszczególne rodzaje obróbki.
Po wybraniu narzędzia określa się krótką jego charakterystykę, w której należy podać nazwę, wymiar i materiał narzędzia. Piszemy np. frez wal-cowo-czołowy prawotnący, 0 80 mm, stal szybkotnąca lub podaje się symbol wg normy PN/M-57390, a więc NFCa80.