Rodzaje produkcji w przemyśle budowy silników
W przemyśle budowy silników, podobnie jak w całym przemyśle budowy maszyn rozróżnia się następujące podstawowe rodzaje produkcji: jednostkową, seryjną i masową.
Produkcją jednostkową nazywamy taką produkcję, przy której wyroby wytwarza się pojedynczo lub po kilka sztuk na zamówienia różnych użytkowników, które się nie powtarzają lub też powtarzają po nieokreślonym czasie. Przykładem wyrobów produkowanych jednostkowo są silniki okrętowe i przemysłowe wielkiej mocy.
Produkcją seryjną nazywamy taką produkcję, przy której wyroby wytwarzane są partiami lub seriami w powtarzających się okresach czasu. Konstrukcja wyrobów nie zmienia się w zakresie określonej serii albo też zmiany w niej są tak małe, że nie wywierają większego wpływu na proces technologiczny.
Produkcję seryjną, w zależności od tego, czy ma cechy zbliżone do cech produkcji jednostkowej, czy też masowej, a więc głównie w zależności od wielkości i powtarzalności serii, nazywamy produkcją małoseryjną lub wielkoseryjną.
W produkcji małoseryjnej wyroby wykonuje się partiami. Przedmioty wykonywane są na poszczególne zamówienia użytkowników. Zamówienia te mogą powtarzać się co pewien regularny okres czasu. Do silników wykonywanych w małych seriach należą zwykle silniki średniej mocy, jak np. silniki kutrowe, przemysłowe, do pojazdów szynowych itp.
Przy produkcji wielkoseryjnej wykonuje się wyroby wielkimi partiami. Przykładem produkcji wielkoseryjnej jest produkcja silników ciągnikowych, lotniczych i niektórych silników samochodowych.
Produkcją masową nazywamy taką produkcję, przy której wyroby wytwarza się w dużych ilościach bez przerwy w ciągu dłuższego okresu czasu, przy czym na wszystkich stanowiskach roboczych wykonuje się określone, stale te same, operacje. Konstrukcja wyrobu, przeznaczonego do produkcji masowej musi być szczególnie starannie opracowana i sprawdzona w użytkowaniu, a jej zmiany wprowadza się rzadko i planowo. Da wyrobów wytwarzanych masowo należą silniki samochodowe i motocyklowe oraz niektóre silniki ciągnikowe i lotnicze.
Najczęściej spotykaną metodą produkcji wielkoseryjnej i masowej jest metoda przepływowa (potokowa), którą charakteryzuje:
1)związanie poszczególnych operacji z określonymi stanowiskami roboczymi,
2)rozmieszczenie stanowisk roboczych w kolejności odpowiadającej kolejności operacji,
3)rytmiczność wszelkich operacji dokonywanych na liniach produkcji przepływowej (potokowej).
Przez określenie rytmiczność operacji rozumiemy równość lub wielokrotność czasów poszczególnych operacji z taktem produkcji.
Taktem produkcji nazywamy stały okres czasu upływający między zakończeniem wytwarzania na danej linii potokowej dwóch kolejnych wyrobów. Takt produkcji wyraża się wzorem.
gdzie: T — ilość godzin roboczych w roku, miesiącu lub na dobę, zwana odpowiednio rocznym, miesięcznym lub dobowym funduszem czasu roboczego; N — liczba przedmiotów danego rodzaju, produkowanych w czasie T, czyli roczny, miesięczny lub dobowy program produkcyjny. Przyjmując 8-godzinny dzień pracy i 365 dni w ciągu roku oraz uwzględniając 52 niedziele i 10 innych dni świątecznych obowiązujących w Polsce, otrzymamy roczny fundusz czasu roboczego na jedną zmianę równy 2330 godz 1).
W wytwórni produkującej rocznie 20 tysięcy sześciocylindrowych silników samochodowych, pracującej na dwie zmiany, takt linii obróbki kadłubów wynosi.
natomiast takt linii obróbki tłoków (nie uwzględniając części zapasowych) równy będzie.
Jak wynika z powyższego, takt produkcji mierzony jest w min/szt. Ponieważ wydajność określa się w szt/min, więc takt produkcji jest odwrotnością wydajności.
Każdy z wymienionych rodzajów produkcji można określić na podstawie jego specyficznych cech, które zostały podane w tabl. 3.
Zestawienie cech charakterystycznych poszczególnych rodzajów produkcji wskazuje, że przy produkcji masowej stosuje się technologię doskonalszą niż przy produkcji seryjnej, a przy produkcji seryjnej — niż przy produkcji jednostkowej. W wyniku tego przy ulepszaniu rodzaju produkcji, tj. przy przejściu od produkcji jednostkowej do seryjnej lub od seryjnej do masowej, jednostkowe koszty własne wytwarzanych wyrobów znacznie się zmniejszają.
Nie zawsze można przeprowadzić wyraźną granicę pomiędzy poszczególnymi rodzajami produkcji. W tej samej bowiem wytwórni mogą występować różne rodzaje produkcji. Na przykład w wytwórniach samochodowych produkcja ciężkich i skomplikowanych, a tym samym pracochłonnych, elementów silnika, jak np. kadłubów, głowic, wałów korbowych itp., ze względu na sposób opracowania technologicznego i rodzaj stosowanych półfabrykatów, obrabiarek, narzędzi, uchwytów, środków transportowych itd., ma zwykle cechy produkcji masowej. Natomiast drobne elementy silnika, jak np. śruby, nakrętki itp., produkuje się seryjnie, tj. oddzielnymi partiami. Rozpatrywaną produkcję należy zaliczyć do tego lub innego rodzaju, w zależności od przeważającej cechy produkcyjnej.