A A A

Technologia tłoków

Zadaniem tłoka jest utworzenie ruchomego zamknięcia cylindra i prze­kazanie ciśnienia gazów za pośrednictwem korbowodu na wał silnika oraz prowadzenie górnej części korbowodu. W tłoku (rys. 268) odróżniamy następujące główne części: denko 1, część uszczelniająca 2, część nośna, zwana też częścią prowadzącą 3, i dwie pia­sty sworznia 4. Wymagana dokładność obróbki poszczególnych części tłoka jest stosun­kowo wysoka. Luz pomiędzy tłokiem a cylindrem określa średnica części nośnej tłoka. Dokładność jej obróbki odpo­wiada klasie drugiej, a w silnikach szyb­kobieżnych — niekiedy nawet klasie pier­wszej. W celu uproszczenia obróbki często przyjmuje się dokładność wykonania śred­nicy części nożnej w granicach klasy 2a lub 3 i dzieli się tłoki na kilka grup selek­cyjnych. Dopuszczalna owalność i stożkowatość cylindryczej części nośnej zawiera się zwykle w granicach tolerancji grup selekcyjnych. Część uszczelniająca tłoka, ze względu na jej większe nagrzewanie się, ma mniejszą średnicę niż część nośna, a dokładność jej wykonania waha się, w granicach klas 3f4. Istnieją konstruk­cje tłoków, w których część nośna wyko­nana jest w postaci stożka; w tym przy­padku o zaszeregowaniu do odpowiedniej grupy selekcyjnej decyduje średnica podstawy stożka (dolny kraniec czę­ści nośnej). Szczególnie dokładnie (w klasie 1 lub dokładniej) obrabiany jest otwór na sworzeń tłokowy. W silnikach szybkobieżnych, niezależnie od selekcji wynikającej ze zróżnicowania średnicy części nośnej, często stosowana jest selekcja tłoków na 376 grup, dla których wymiar otworu na sworzeń różni się o 0,00270,003 mm. Dopuszczalną owalność i stożkowatość ustala się w granicach 30450% pola tolerancyjnego. Tolerancje szerokości row­ków na pierścienie tłokowe odpowiadają klasom 213. Bardzo duże znaczenie ma osiągnięcie prostopadłości osi otworu na sworzeń w stosunku do osi tłoka. Dopuszczalna nieprostopadłość waha się w granicach 0,140,05 mm na długości 100 mm, a dopuszczalne przesunię­cie wzajemne tych osi — w granicach 0,05f0,25 mm. Oprócz tego warunki techniczne w zakresie geometrii tłoka określają zwykle tolerancję odle­głości osi otworu na sworzeń od denka tłoka (0,140,3 mm) oraz dopuszczal­ną nieprostopadłość bocznych powierzchni rowków w stosunku do ze­wnętrznej powierzchni tłoka (0,0540,1 mm na długości 25 mm). Gładkość powierzchni części nośnej i otworu na sworzeń oraz bocznych powierzchni rowków na pierścienie odpowiada najczęściej klasie 7 lub 8. W niektórych przypadkach stosuje się (w celu zmniejszenia ilości osadza­jącego się nagaru) szlifowanie lub polerowanie denka, przy czym osiąga się gładkość powierzchni w klasie 8 lub 9. Poza dokładnością wymiarów i gładkością powierzchni warunki tech­niczne określają również tolerancję ciężaru obrobionego tłoka: tolerancja ta waha się zwykle w granicach od 0,542% ciężaru tłoka, w zależności od liczby obrotów silnika, liczby jego cylindrów i innych czynników. Do wyrobu tłoków stosuje się żeliwo (zwykle perlityczne z siatką drob­nego grafitu) lub stopy aluminium (siluminy lub stopy o znacznej zawar­tości miedzi). Tłoki żeliwne stosowane są zwykle w silnikach wolno i średniobieżnych, tj. przemysłowych, okrętowych, ciągnikowych oraz w silni­kach cięższych samochodów ciężarowych. Stopów aluminiowych używa się na tłoki większości silników szybkobieżnych, a więc samochodowych, mo­tocyklowych i lotniczych. W niektórych przypadkach stosowane są tłoki z elektronu lub staliwa.