Techniczną normą czasu danej operacji nazywamy najmniej­szy niezbędny w danych warunkach produkcyjnych czas potrzebny na wy­konanie tej operacji, przy założonych wszystkich normalnych warunkach pracy. Przez określenie normalne warunki pracy rozumiemy: 1)prawidłowe opracowanie operacji z punktu widzenia doboru obrabiar­ki, przyrządów, uchwytów i narzędzi; 2)zgodność własności materiału obrabianego z wymaganiami rysunku wykonawczego; 3)przyjęcie właściwych (ze względu na rodzaj operacji i wymiary przed­miotu) wielkości naddatków obróbkowych; ' 4)najkorzystniejsze w danym przypadku warunki skrawania; odpowiednie do danej pracy kwalifikacje robotnika; 6) odpowiednia do danej operacji dokładność obrabiarki i wyposażenia; 7) właściwa jakość i rodzaj narzędzia; 8) najlepsza w danych warunkach organizacja stanowiska pracy, zapewniająca zaopatrywanie w materiały i narzędzia w sposób ciągły i w odpowiednim czasie. Ze względu na to, że techniczną normę czasu ustala się dla normalnych warunków pracy, nie uwzględnia się strat czasu spowodowanych niedo­ciągnięciami organizacyjnymi lub technologicznymi. Techniczne normy czasu mają za zadanie pobudzenie robotników oraz personelu technicznego i administracyjnego do zlikwidowania przyczyn strat czasu i znalezienia środków prowadzących do zwiększenia wydajności. Techniczne normy czasu nie są niezmienne. W miarę wprowadzenia po­stępu technicznego, usprawnienia organizacji produkcji w procesie techno­logicznym następuje wzrost wydajności, co w konsekwencji wymaga w od­powiednim stopniu zaostrzenia norm czasu. Techniczna norma czasu top dzieli się w ogólnym przypadku na dwie za­sadnicze części: 5)czas przygotowawczo-zakończeniowy tpz 6)całkowity czas operacji, czyli czas jednostkowy tf. Czas przygotowawczo-zakończeniowy jest to czas potrzebny na zapoznanie się z rysunkiem i inną dokumentacją technolo­giczną określającą daną pracę, ustawienie obrabiarki, ustawienie i spraw­dzenie przyrządu, uchwytu i narzędzia przed rozpoczęciem obróbki danej serii przedmiotów, jak również na zdjęcie przyrządu, uchwytu i narzędzia oraz doprowadzenie obrabiarki do należytego stanu po zakończeniu obróbki serii przedmiotów. Cechą charaktery tyczną czasu przygotowawczo-zakończeniowego jest to, że zużywa się go jednorazowo dla całej serii i niezależnie od liczby przed­miotów w serii. W ten sposób normę czasu jednej operacji możemy wyra­zić wzorem. gdzie: Ns liczba przedmiotów obrabianych w serii. W przypadku kiedy nastawianie obrabiarek przeprowadza specjalny pra­cownik, nastawiacz, czasu przygotowawczo-zakończeniowego nie wlicza się do technicznej normy czasu danej operacji, lecz uwzględnia się w osobnym zleceniu. W produkcji masowej czas przygotowawczo-zakończeniowy nie występuje, ponieważ na każdej obrabiarce wykonuje się stale tę samą operację. Czas jednostkowy można przedstawić za pomocą następującego wzoru ty — tg ~~ tpom ~j~ tobs ~~ todp gdzie: tg — czas główny, tpom — czas pomocniczy, tobs — czas obsługi stanowiska pracy, . todp — czas na odpoczynek i potrzeby fizjologiczne robotnika. Czas główny jest to czas potrzebny do bezpośredniego osiągnięcia celu procesu technologicznego, tj. zmiany kształtu, wymiarów i stanu po­wierzchni obrabianego przedmiotu lub przy montażu ■— zmiana wzajem­nego położenia i połączenia poszczególnych elementów wyrobu. Czas główny może być: 1) maszynowy, jeżeli cel technologiczny procesu reali­zuje się za pomocą obrabiarki bez bezpośredniego udziału robotnika (czas skrawania przy mechanicznym posuwie), 2) maszynowo-ręczny przy bezpośrednim udziale robotnika (np. czas toczenia przy ręcznym posuwie), 3) ręczny — przy pracy ręcznej bez udziału jakiegokolwiek mechanizmu (np. czas piłowania, skrobania itp.). Przy normowaniu czasu pracy na ob­rabiarkach do podanego wzoru podstawiamy w miejsce czasu głównego ta — czas maszynowy tm. Dla wszystkich rodzajów obróbki skrawaniem czas maszynowy można określić następującym wzorem. gdzie: i — liczba przejść w danej operacji, L — długość ruchu roboczego w kierunku posuwu w mm, n — liczba obrotów lub liczba podwoi nych skoków przedmiotu lub narzędzia na minutę, p — posuw na jeden obrót lub podwójny skok przedmiotu lub na­rzędzia w mm. W praktyce najczęściej nie korzysta się z podanego wzoru w przedsta­wionej postaci, lecz z wzorów pochodnych otrzymanych w wyniku podsta­wień na miejsce L, n lub p odpowiednich wielkości uzależnionych od kine­matycznych lub geometrycznych zależności występujących w poszczegól­nych rodzajach obróbki i narzędzi. W tablicy 23 podane są wzory określające czas maszynowy niektórych rodzajów obróbki skrawaniem. Korzystając z tych wzorów należy uwzglę­dnić każdorazowo pomocnicze ruchy obrabiarki (dobieg i wybieg narzędzia, powrotne ruchy jałowe itp.), czyli tzw. pomocniczy czas maszynowy. Czas pomocniczy tpom jest to czas zużywany na wykonanie czyn­ności powtarzających się albo przy każdym obrabianym przedmiocie, albo przy określonej ich liczbie, koniecznych do zapewnienia wykonania pracy zasadniczej. Czynnościami tymi są: zamocowanie i zdjęcie przedmotu z obrabiarki, uruchomienie i zatrzymanie obrabiarki, dosunięcie i odsunię­cie narzędzia, pomiary przedmiotu itd., a więc w zasadzie czynności ręczne. Jednak do czasu pomocniczego należy również wliczać tę część maszyno­wego czasu pomocniczego, która nie może być uwzględniona przy oblicza­niu czasu maszynowego ze względu na jej charakter, np. czas zużywany na szybkie przesunięcie stołu lub suportu obrabiarki wykonywane ręcznie lub mechanicznie za pomocą napędu włączanego odrębną dźwignią lub innym sposobem. Istnieje kilka sposobów określania wielkości czasu pomocniczego danej operacji: 7)przez dokonanie pomiarów czasu takiej samej lub podobnej operacji (tzw. chronometraż), sposobem szacunkowo-statystycznym, tj. przez porównanie z posia­danymi danymi z wykonywanych uprzednio podobnych operacji na takich samych obrabiarkach lub przyrządach, 8)według istniejących norm czasu z wprowadzeniem poprawek uwzglę­dniających konstrukcję obrabiarek i specyficzne warunki pracy występu­jące w danym przypadku. Przy projektowaniu procesów technologicznych najczęściej stosowany jest sposób trzeci, jednak zaleca się stosowanie w miarę możliwości sposobu pierwszego jako najbardziej dokładnego. Czas obsługi stanowiska pracy tobs jest to czas zużywany przez robotnika na utrzymanie w porządku i czystości stanowiska pracy w ciągu całej zmiany, odniesiony do jednej operacji. Czas ten przeznaczony jest na wymianę narzędzia stępionego (główna część czasu obsługi), zmia­tanie wiórów, smarowanie i czyszczenie obrabiarki, sprzątanie miejsca pra­cy. Czynności te w odróżnieniu od czynności, których czas trwania wlicza się do czasu pomocniczego, nie występują przy każdej operacji, lecz jeden lub kilka razy w ciągu zmiany. Czas obsługi stanowiska pracy określa się na podstawie norm. Czas na odpoczynek i potrzeby fizjologiczne ro­botnika todp ustala się w zależności od rodzaju pracy i warunków jej wykonania. Czas na odpoczynek przewiduje się tylko przy wykonywaniu prac ciężkich, jak np. prace kowalskie, formierskie, niektóre prace ślusar-sko-montażowe itp. Przy obsłudze większości obrabiarek skrawających do metali uwzględnia się tylko potrzeby fizjologiczne i przyjmuje się na ten cel 8 minut na jedną zmianę.