Pryzmy i płytki pryzmatyczne
Pryzmy stosowane są najczęściej do ustalania przedmiotów na powierzchniach cylindrycznych. Rozróżniamy dwa rodzaje pryzm: pryzmy do wałków długich (rys. 119a) i pryzmy do wałków krótkich (rys. 119b). Kąt pomiędzy powierzchniami roboczymi pryzmy wynosi zazwyczaj 90°; w szczególnych przypadkach stosuje się pryzmy o kącie 60° lub 120°.
Pryzmy ustala się w korpusie przyrządu kołkami, a następnie zamocowuje dwoma śrubami z sześciokątem wewnętrznym.
Przy ustalaniu wałka w pryzmie (rys. 119c) oś jego leży zawsze w płaszczyźnie symetrii pryzmy, natomiast odległość tej osi od podstawy H zmienia się w zależności od średnicy wałka i kąta rozwarcia a pryzmy.
Z tego względu przy wymiarowaniu pryzmy należy oprócz wymiaru C podawać również wymiar H. Wymiar ten można obliczyć z następujących wzorów uproszczonych
dla a = 90° H = h + 0,707 D + 0,5 C a dla a = 120° H = h + 0,578 D + 0,289 C.
Oznaczenia w tych wzorach przyjęte są wg rys. 119c.
Płytki pryzmatyczne stosowane są do ustalenia przedmiotów na nieobrobionych powierzchniach walcowych. Przykład ustalenia za pomocą płytek pryzmatycznych pokazano na rys. 120. W tym przypadku przedmiot umieszczony na płycie przyrządu 1 jest ustalony przez dwie płytki pryzmatyczne: stałą 2 i przesuwną 3, mogącą się poruszać w kierunku strzałek w pominiętych na rysunku prowadnicach. Przesuwana płytka pryzmatyczna służy więc nie tylko do ustalania.