Oleje silnikowe
We współczesnych silnikach samochodowych oleje podlegają znacznym obciążeniom mechanicznym i cieplnym, a w związku z tym powinny one odpowiadać różnym wymaganiom. Olej silnikowy powinien być odporny na wysoką temperaturę, aby jego warstwa tworzyła na gładzi cylindrowej trwały film olejowy. Ponieważ wskutek tarcia współpracujących części wywiązuje się znaczna ilość ciepła, olej powinien odprowadzać to ciepło. Ponadto olej powinien chronić metalowe części silnika, a przede wszystkim gładź cylindrową przed korozją. W związku z tym olej po zatrzymaniu silnika aż do następnego uruchomienia powinien zwilżać powierzchnie ślizgowe, tworząc warstwę ochronną. Ze względu na różne warunki klimatyczne poszczególne gatunki oleju powinny mieć różną lepkość (olej zimowy mniejszą lepkość). Niezależnie od wymienionych właściwości, pożądane jest, aby olej nie wydzielał szlamowatych produktów wskutek starzenia i spalał się bez żadnych pozostałości.
Stosowane są różne gatunki oleju nie tylko ze względu na temperaturę otoczenia, lecz z wielu innych względów. Należy przede wszystkim brać pod uwagę warunki pracy silnika oraz stopień jego zużycia. Ogólnie rozpatrując zagadnienie korzystniej jest stosować oleje
mniejszej lepkości, szybciej krążą one w silnikach, lepiej go chłodzą
skuteczniej zmywają zanieczyszczenia. W miarę zużywania się silnika należy jednak stosować olej o większej lepkości.
Znajdujące się w handlu oleje silnikowe (PN-61/C-96090) są w większości pochodzenia naftowego. Rafinacja tych olejów może być przeprowadzona za pomocą kwasu siarkowego lub za pomocą różnego rodzaju rozpuszczalników, przy czym rafinacja drugą metodą umożliwia uzyskanie olejów o lepszej jakości. Stosowane są również oleje syntetyczne oraz niektóre oleje roślinne i zwierzęce, przy czym dwa ostatnie stosowane są w niewielkich ilościach jako dodatki.
W skład olejów wchodzą w niewielkich ilościach dodatki uszlachetniające, zwane inhibitorami. Zadaniem tych dodatków jest poprawienie niektórych własności olejów, przy czym najczęściej stosowane są w celu:
podwyższenia własności smarnych,
podwyższenia wskaźnika lepkości,
przeciwdziałania pienieniu się oleju,
obniżenia temperatury krzepnięcia,
przeciwdziałania korozji,
zapobiegania gromadzeniu się osadów.
Obowiązujące od 1966 r. zasady klasyfikacji i oznaczania olejów silnikowych są następujące:
przykład SI—1—6/100—80—020 -— symbol SI oznacza, że olej należy do giupy olejów silnikowych;
symbol I oznacza, że olej zawiera inhibitory korozji i utlenienia (jeżeli olej zawiera ponadto dodatki zwiększające wskaźnik lepkości i dodatki obniżające temperaturę krzepnięcia, to po symbolu SI następuje symbol U, jeżeli natomiast poza wymienionymi inhibitorami i dodatkami olej zawiera dodatki myjące, przeciwpieniące itp., to po symbolu SI następuje symbol W);
symbol 6/100 oznacza odpowiednią klasę lepkości określoną w centistokesach w temperaturze 100°C (np. lepkość w granicach 0-r--^6 cSt — klasa 0/100, 6-^8 cSt — klasa 6/100, 8-MO cSt — klasa 8/100 itp.);
symbol 80 oznacza wskaźnik lepkości (indeks wiskozowy), wyznaczony na podstawie wykresu lub nomogramu (symbol ten oznacza, że wskaźnik lepkości nie może być niższy niż 80);
symbol 020 jest symbolem temperatury krzepnięcia i oznacza, że temperatura krzepnięcia tego oleju nie może być wyższa niż —20°C.
W tablicy 1—2 podano oleje silnikowe dostarczane przez CPN, ich oznaczenia według SAE i według CPN, normy lub warunki techniczne PKN oraz podstawowe własności tych olejów i ich zastosowanie.
W Polsce eksploatowana jest znaczna liczba samochodów zachodnio--europejskich, których instrukcje obsługi zalecają stosowanie olejów silnikowych różnych firm zagranicznych. W celu ułatwienia doboru dostępnych w Polsce olejów w tablicy 1—3 podano ich zamienność oraz zastosowanie w zależności od temperatury otoczenia. Jednak w przypadku niemożności otrzymania odpowiedniego gatunku oleju, wskazanego w fabrycznej instrukcji obsługi, można skorzystać z „Tabeli polecającej CPN", w której przewidziano krajowe oleje silnikowe do różnych marek i typów samochodów importowanych (tabl. 1—4).