ODLEWY TŁOKÓW
Odlewy tłoków żeliwnych do samochodów i ciągników otrzymuje się przy zastosowaniu formowania maszynowego w masach formierskich z użyciem modeli metalowych i wstawieniem suchych piaskowych rdzeni kształtujących otwór wewnętrzny.
Tłoki wykonuje się z żeliwa szarego (Żl 1836) lub chromowoniklowego żeliwa stopowego; niekiedy stosuje się specjalne żeliwo perlityczne o twardości 1807240 HB. Odlewy te są wykonywane z dokładnością odpowiadającą co najwyżej 9 klasie.
Otrzymane przy zastosowaniu tej metody odlewy tłoków mają zwykle przesunięte osie rdzeni względem osi formy. Wynika to z przekoszenia rdzenia przy wlewaniu do formy gorącego metalu. Zjawisko to prowadzi do znacznej różnicy grubości płaszcza w odlewach tłoków żeliwnych formowanych w masach formierskich.
Naddatki na obróbkę mechaniczną, ze względu na niedokładność odlewów i zanieczyszczenie powierzchniowej warstwy metalu masą przymodelową, wynoszą 2,03,0 mm na stronę.
W odlewach żeliwnych tłoków zwykle nie wykonuje się otworów na sworznie tłokowe (tylko tłoki silników wysokoprężnych JAZ mają w odlewie otwory). Wobec tego przy wytwarzaniu tłoków żeliwnych współczynnik wykorzystania metalu (stosunek ciężaru netto obrobionego tłoka do ciężaru odlewu) jest niski (0,0,55).
Tłoki aluminiowe do silników samochodów i ciągników otrzymuje się metodą odlewania w stałych formach metalowych (kokilach). Jako materiał na te tłoki służą stopy aluminium z krzemem i miedzią (stopy marki AŁ25 i AŁ10). Dodatek krzemu zwiększa odporność tłoków na
ścieranie, jednakże zwiększenie procentowego udziału krzemu w stopie powyżej 7°/o wywołuje trudności przy mechanicznej obróbce tłoków. Obróbka wysokokrzemowych stopów aluminiowych obniża trwałość narzędzia skrawającego. Szczególnie uwydatnia się to przy wygładzających operacjach wytaczania rowków i bardzo dokładnego roztaczania otworów na sworznie (obniżenie wydajności i dokładności). Z tych względów stopy, z których wykonuje się tłoki samochodowe, mają zwykle 67% krzemu1).
Takie półfabrykaty tłoków zwykle mają nadlewy z otworami. Dokładność tych odlewów jest wyższa niż odlewów formowanych w masach formierskich. Dokładność odlewów aluminiowych odpowiada 57 klasie. Brak naskórka odlewniczego zanieczyszczonego masą formierską również
umożliwia zmniejszenie naddatków na obróbkę mechaniczną i zwiększenie współczynnika wykorzystania metalu. Naddatki na obróbkę mechaniczną w tych półfabrykatach tłoków mieszczą się w granicach 1,01,2 mm na stronę.
Odlewy ze stopów aluminiowych podlegają w odlewni obróbce cieplnej mającej na celu usunięcie naprężeń wewnętrznych i otrzymanie należytej twardości. Obróbka cieplna polega na nagrzewaniu do 150170°C z przetrzymaniem w piecu w tej temperaturze w ciągu 6 godzin. W ten sposób zapewnia się twardość odlewów w granicach 90140 HB.
Na rys. 190 przedstawiono odlew kokilowy tłoka o konstrukcji wg rys. 189, a na rys. 191 układ odpowiedniej formy metalowej (kokili).