Montaż z zastosowaniem kompensacji
Przy dużej liczbie ogniw łańcucha wymiarowego i małej tolerancji ogniwa zamykającego (luzu lub wcisku) dokładność obróbki konieczna do uzyskania całkowitej zamienności może w dużym stopniu skomplikować produkcję i znacznie przekroczyć granice ekonomicznej dokładności obróbki. W tych przypadkach trzeba albo zrezygnować z całkowitej zamienności i poprzestać na indywidualnym dopasowaniu składanych elementów, albo wprowadzić do konstrukcji danego mechanizmu element kompensacyjny, umożliwiający w określonych granicach regulowanie jednego z wymiarów (stąd wynika stosowane niekiedy określenie — zamienność konstrukcyjna). W ten sposób montaż z zastosowaniem kompensacji umożliwia utrzymanie ustalonych granic dokładności danego łańcucha wymiarowego przez zmianę wielkości jednego z góry wybranego ogniwa, podczas gdy obróbka pozostałych ogniw łańcucha odbywa się z zastosowaniem tolerancji najwłaściwszych dla istniejących warunków produkcji.
Wielkość kompensującego ogniwa można regulować dwoma sposobami:
1) przez zastosowanie specjalnego elementu kompensacyjnego, jak np.
podkładki, tulejki dystansowej itp.;
2) przez zmianę położenia jednego z elementów, np. śruby, klina itp.
W pierwszym przypadku mamy do czynienia z kompensacją nieciągłą (skokami) ponieważ istnieje tylko pewien komplet elementów kompensacyjnych, w drugim zaś — z kompensacją ciągłą.
Zastosowanie kompensacji umożliwia uzyskanie dużej dokładności i jakości montażu, ułatwia użytkowanie maszyn i zwiększa czas ich pracy. Z tych względów montaż z zastosowaniem kompensacji spotyka się często, zwłaszcza w produkcji seryjnej. Typowym przykładem zastosowania kompensacji w silnikach spalinowych może być regulacja luzu w układzie rozrządu za pomocą śruby osadzonej w dźwigience zaworowej.
Zastosowanie montażu z kompensacją uzależnione jest od konstrukcji silnika i poszczególnych jego mechanizmów; dlatego też metoda ta może być stosowana tylko w tych przypadkach, kiedy w konstrukcji danego mechanizmu od razu przewidziany jest element kompensacyjny lub też jego wprowadzenie nie jest ograniczone względami konstrukcyjnymi.