Mechanizmy napędowe motocykla
Mechanizmy napędowe motocykla tworzą najczęściej jeden zespół, składający się z silnika, sprzęgła i skrzynki biegów umieszczonych we wspólnej obudowie. Zespół ten jest zawieszony na ramie motocykla, w środkowej jego części.
W motocyklach najczęściej stosuje się jednocylindrowe silniki dwusuwowe. Bardzo rzadko widuje się motocykle wyposażone w silniki czterosuwowre lub silniki o większej liczbie cyhndrów. Silniki motocyklowe z reguły są chłodzone powietrzem (ich cylindry i głowice mają charakterystyczne użebrowanie) oraz zasilane opadowo, tzn. że paliwo dopływa do ga-źnika pod własnym ciężarem z umieszczonego nad cylindrem zbiornika. Zadania układów dolotowego i wylotowego nie ograniczają się do filtrowania
zasysanego powietrza oraz tłumienia szmerów dolotu i hałasów towarzyszących wylotowi spalin. Dzięki starannie dobranej konstrukcji, wykorzystując zjawiska falowe zachodzące przy nieustalonym przepływie powietrza i spalin, współdziałają one z rozrządem silnika, powodując doładowanie podczas napełniania cylindra oraz wysysając spaliny w czasie, gdy otwarty jest kanał wylotowy. Dlatego prawidłowo dobrany układ dolotowo-wylotowy powoduje jednocześnie wyciszenie pracy silnika i zwiększenie jego mocy.
Na rys. 27.2 przedstawiono usytuowanie w motocyklu zespołu napędowego wraz z układem zasilającym i dolotowo-wylotowym, natomiast na rys. 27.3 w sposób poglądowy przedstawiono budowę zespołu napędowego oraz sposób przekazywania napędu. Na wale korbowym silnika osadzone jest koło łańcuchowe przekazujące napęd za pośrednictwem łańcucha sprzęgłowego do sprzęgła i dalej do skrzynki biegów. Wałek wyjściowy skrzynki biegów zakończony jest również kołem łańcuchowym, z którego napęd przekazywany jest za pośrednictwem łańcucha napędowego do mniejszego koła łańcuchowego, połączonego Z piastą tylnego koła. W niektórych motocyklach sprzęgło osadzone jest bezpośrednio na wale korbowym silnika, a przeniesienie napędu do skrzynki biegów odbywa się za pomocą walcowych kół zębatych. Również przekazywanie napędu ze skrzynki biegów do tylnego koła odbywa się w niektórych motocyklach za pomocą wałka i przekładni zębatych.
Sprzęgła motocyklowe to najczęściej sprzęgła wielotarczowe — mokre, pracujące w kąpieli olejowej. Zasadę działania takiego sprzęgła oraz jego mechanizmu włączającego ilustruje rys. 27.4. Elementem napędzającym
jest zewnętrzny bęben 1 połączony z kołem łańcuchowym napędzanym przez silnik. Na zewnętrznej powierzchni bębna nacięte są rowki, w których osadzone są tarczki cierne 2 z wkładkami korkowymi, zaciskane podczas włączania sprzęgła przez tarczki stalowe 3, związane z wałkiem skrzynki biegów. Tarczki 2 i 3 mogą przesuwać się w kierunku osiowym, lecz tarczki 2 nie mogą obracać się względem bębna 7, a tarczki 3 nie mogą obracać się względem wałka. Sprężyny 4 ściskają tarczki i powodują, że części napędzająca i napędzana sprzęgła obracają się razem. Wciśnięcie dźwigni 5 umieszczonej na kierownicy motocykla powoduje za pośrednictwem linki 6 obrót wy-sprzęgnika 7 osadzonego śrubowo w obudowie. Obrót wysprzęgnika powoduje jednocześnie jego osiowe przesunięcie się, a wraz z nim przesunięcie
popychacza 8, działającego na tarczę dociskową sprzęgła 9. Powoduje to rozciągnięcie sprężyn 4 i zmniejszenie siły zacisku tarczek.
W niektórych motocyklach stosuje się sprzęgła suche jedno- lub dwutarczowe, o konstrukcji podobnej do sprzęgieł samochodowych. Są one jednak rzadziej spotykane niż sprzęgła wielotarczowe mokre.
Skrzynki biegów stosowane w motocyklach to z reguły skrzynki stopniowe z przekładniami zębatymi o stałych osiach. Zasada ich działania nie odbiega od zasady działania samochodowych skrzynek biegów z tym, że inaczej rozwiązane są mechanizmy sterowania. Wałki skrzynki biegów są najczęściej ustawione poprzecznie do kierunku ruchu motocykla. Koła zębate — sale zazębione lub przesuwne — są włączane za pomocą mechanizmu włączającego, uruchamianego przez kierowcę nożną dźwignią zmiany biegów. Po włączeniu biegu specjalny mechanizm ustawia samoczynnie dźwignię zmiany biegów ponownie w położeniu środkowym bez względu na to, który bieg jest aktualnie włączony. Spotykane jeszcze niekiedy mechanizmy zmiany biegów z ręczną dźwignią wychodzą już niemal całkowicie z użycia. W skuterach i motorowerach stosuje się natomiast dość często przełączanie biegów rączką pokrętną kierownicy, połączoną za pośrednictwem linki z mechanizmem przełączającym.
Dodatkowym mechanizmem stosowanym w motocyklowych skrzynkach biegów, niespotykanym w samochodach, jest nożny rozrusznik. Koła zębate rozrusznika przenoszą ruch nożnej dźwigni, umieszczonej na zewnątrz obudowy, na bęben sprzęgła i dalej, poprzez łańcuch sprzęgłowy, na wał korbowy. Energiczne naciśnięcie dźwigni rozrusznika powoduje szybki obrót wału korbowego, umożliwiając w ten sposób rozruch silnika.
Na rys. 27.5 przedstawiono przykładowo konstrukcję zespołu napędowego polskiego motocykla. M-17 Gazela. Na rysunku pokazano przekrój silnika, sprzęgła i skrzynki biegów wraz z mechanizmami sterowania i rozrusznikiem.