Kontrolę ostateczną pierścieni po obróbce mechanicznej rozpoczyna się od oględzin zewnętrznych w celu wykrycia pęknięć, pęcherzy, wtrąceń ciał stałych, śladów korozji oraz wykruszonych krawędzi i zadr. Następnie kontroluje się gładkość obróbki płaszczyzn czołowych pierścieni i spraw­dza załamanie krawędzi. Kontrola prawidłowości kształtów geometrycznych pierścieni uszczel­niających polega na: 1) sprawdzeniu luzu w zamku w stanie roboczym; a)sprawdzeniu prawidłowości kształtu geometrycznego zewnętrznych trących się powierzchni obrotowych („na prześwit") przy zaciśniętym pierścieniu; b)sprawdzeniu promieniowej szerokości pierścienia i jej odchyleń; c)sprawdzeniu wysokości pierścienia i jej odchyleń; d)sprawdzeniu stopnia zwichrowania pierścienia; e)sprawdzeniu sprężystości pierścienia. W części partii (3—4%) pierścieni sprawdza się rozkład nacisków na obwodzie pierścienia. Luz w zamku sprawdza się najczęściej za pomocą szczelinomierza; pierścień zakłada się do odchylanego sprawdzianu i zaciska w nim. Prawidłowość kształtu geometrycznego bocznej, trącej się powierzch­ni w stanie zaciśniętym i luz w zamku sprawdza się często łącznie w jed­nym przyrządzie. Prawidłowość kształtu geometrycznego pierścienia w stanie ściśnię­tym, która decyduje o równomiernym (bez prześwitów) przyleganiu pier­ścienia do ściany cylindra może być sprawdzana wg następujących metod: f)badanie prześwitu z oceną wzrokową; g)badanie prześwitu w przyrządzie fotoelektrycznym lub automacie; h)na kontrolnym aparacie pneumatycznym. W pierwszym przypadku pierścień tłokowy w stanie zaciśniętym umieszcza się w dokładnym gnieździe obejmy, którego średnica jest równa średnicy cylindra silnika. Obejma z gniazdem sprawdzianu umieszczona jest w komorze przyrządu, w której świeci się lampa elektryczna. W razie występowania prześwitu między sprawdzanym pierścieniem a ściankami gniazda, wiązka światła przenika przez szczelinę. Pierścień zostaje wy­pchnięty z gniazda przez naciśnięcie odpowiedniej dźwigni. Stosowane są także przyrządy, w których znajduje się jedno boczne źródło światła, a pierścień jest obracany przez kontrolera w gnieździe obejmy. Nie zważając na subiektywność wzrokowej oceny wielkości prze­świtu, sposób ten daje praktycznie zadowalające wyniki i jest często sto­sowany. Przyrząd do sprawdzania pierścienia na prześwit przedstawiono na rys. 247. Źródło światła 1 daje wiązkę promieni, która przechodzi przez układ soczewek, zwierciadło i szczelinę między kontrolowanym pierście­niem a pierścieniem sprawdzianu 4 i wpada na ekran 5. Obsadę przyrządu razem z badanym pierścieniem można obracać przez ręczne pokręcanie cylindra 3. Do wypchnięcia badanego pierścienia służy wyrzutnik 2. W przyrządach fotoelektrycznych wielkość prześwitu rejestruje galwanometr, do którego dopływa prąd z komórki fotoelektrycznej położonej naprzeciw wiązki promieni świetlnych przenikających przez szczelinę. . W jednym z takich przyrządów sprawdzany pierścień umieszcza się w gnieździe wzorcowym i razem z nim kładzie na okrągły stół obracany w sposób ciągły przez silnik elektryczny. Wiązka światła przechodząca przez szczelinę między gniazdem wzorcowym i badanym pierścieniem pada nie na ekran, lecz na element fotoelektryczny. Jeżeli luz obwodowy w zamku jest duży, to na tablicy świetlnej zapala się odpowiedni sygnał czerwony. W razie gdy wymiar zamka i luz pomiędzy badanym pierście­niem a gniazdem wzorcowym pozostają w granicach dopuszczalnych, za­pala się sygnał zielony. Przy zbyt małym luzie w zamku zapala się sygnał żółty. Taką samą zasadę działania zastosowano w automatach do sortowania pierścieni wg wielkości prześwitu i luzu w zamku. Intensywność wiązki świetlnej, przechodzącej przez szczelinę między pierścieniem a gniazdem wzorcowym wpływa na oddziaływanie komórek fotoelektrycznych na odpowiednie przekaźniki, sterujące mechanizmami sortującymi. Stosowane są również automaty pneumatyczne. Luz w zamku pierścienia zaciśniętego do stanu roboczego można sprawdzać szczelinomierzem, jeżeli umieści się pierścień w dokładnym gnieździe przyrządu do sprawdzania na prześwit. Wielkość luzu w zamku można również sprawdzać w sposób świetlny po zaciśnięciu pierścienia do jego roboczego stanu. Konstrukcja stosowanych do tego celu przyrzą­dów jest analogiczna do konstrukcji przyrządów do sprawdzania prześwitu przy doleganiu pierścienia do wzorcowego gniazda. Promieniową szerokość pierścienia kontroluje się zwykle sprawdzia­nami nastawnymi lub przyrządami czujnikowymi podobnymi do przedsta­wionego na rys. 248. W tym przyrządzie kontrolowany pierścień zakłada się między cztery rolki. Jedna z górnych rolek jest umieszczona na końcu suwaka i dociskana do dolnej rolki sprężyną. Nóżka czujnika opiera się o górny suwak. Przy obracaniu pierścienia czujnik wskazuje odchyłki promieniowej szerokości pierścienia. Inny przyrząd typu świetlnego przedstawiono na rys. 249. Odchyłki szerokości promieniowej pierścienia wykrywa elektrokontaktowa główka 1. Na tym samym przyrządzie sprawdza się wysokość pierścienia za pomocą główki 2. Na tablicy świetlnej zapalają się odpowiednie zielone i czerwone sygnały wskazujące na zachowanie żądanych wymiarów pier­ścienia lub na niedopuszczalne przekroczenia. Wysokość pierścienia oraz jej odchyłki na obwodzie sprawdza się minimetrami, obracając pierścień na płycie. W tym celu stosuje się również automaty kontrolne (np. konstrukcji ZIS) z czujnikami elektrycznymi lub obejmami pneumatycznymi. Schemat pracy jednego z takich automatów przedstawiono na rys. 250. Pierścień A zostaje wsunięty przez suwak 1 na stół 2, który podnosi go i wpycha do obracającej się tarczy 3. Główka miernicza 4 przesuwa się w kierunku promieniowym aż do zetknięcia jej styków z płaszczyznami czołowymi pierścienia (schemat górny). Czujnik 5 głowicy elektrokontak­towej poprzez solenoid steruje przechylnym ześlizgiem 6. W zależności od wysokości pierścienia kąt pochylenia ześlizgu zmienia się i zrzucany ze stołu 2 pierścień wpada do jednej lub drugiej skrzynki pod ześlizgiem. Stopień zwichrowania pierścieni kontroluje się przez ich przesuwanie w szczelinie między dwiema płytkami (rys. 251), pod wpływem własnego ciężaru. Wahania promieniowej szerokości pier­ścieni w znacznym stopniu odbijają się na ich sprężystości. Wielkość nacisków promieniowych i ich rozkład na obwodzie pierścienia jest jednym z zasadniczych czynników warunkujących jakość pierścieni. Jeden z prostszych sposo­bów przybliżonego określenia nacisków pro­mieniowych na obwodzie pierścienia polega na określeniu kształtu pierścienia w stanie swobodnym. Pierścienie opasuje się giętką taśmą o grubości 0,03—0,06 mm. Następnie przy pomocy urządzeń czujnikowych określa się stopień odchylenia zarysu pierścienia od okręgu koła. Płaszczyzna symetrii zamka powinna przechodzić przy tym przez małą oś owalu i przez jej punkt przecięcia się z dużą osią. Wówczas wykres rozkładu na­cisków promieniowych będzie miał kształt gruszki. Dopuszczalne odchyłki od żądanego kształtu pierścienia są ściśle wyznaczone. Je­den z zakładów dopuszcza różnice długości dużej i małej osi owalu w granicach do 1 mm na 100 mm średnicy dla górnego pierścienia tłokowego i 0,5 mm — dla pierścieni pozo stałych. qq sprawdzania owalu zwykle stosowane są przyrządy, w których pierścień opasany giętką taśmą obraca się na płycie, opierając się o rolkę. Czujnik reje­struje kształt owalu pierścienia. Rozkładu sił sprężystych w poszczególnych punktach obwodu pier­ścienia w praktyce warsztatowej zwykle nie sprawdza się bezpośrednio. Do tego celu służy mnóstwo urządzeń różnych typów (piezoelektryczne, olejowopneumatyczne itp.). W praktyce warsztatowej ograniczamy się do określenia sprężystych właściwości pierścieni na podstawie tych sił, które trzeba przyłożyć, żeby końce pierścieni doprowadzić do zetknięcia albo do osiągnięcia wymiaru średnicy odpowiadającej stanowi roboczemu. Na rys. 252 przedstawiono jeden z podobnych przyrządów, w którym kontrolowany pierścień tłokowy opasuje się giętką taśmą. Przy obrocie pokrętła 1 trzonek 2 opuszcza się i zaciąga jeden koniec taśmy 3. Drugi jej koniec jest przymocowany do wspornika 4, umieszczonego na szalce wagi 5. Siły działające na szalkę są przekazywane na skalę przez układ dźwigni. Przyrządy tego typu są przeznaczone do wyrywkowych badań pierścieni i do cechowania wzorcowych pierścieni stosowanych do usta­wienia wspomnianych poprzednio przyrządów. Omówione sposoby sprawdzania sprężystości pierścieni tłokowych są jednak mało wydajne. Dlatego do kontroli sprężystości pierścieni należy stosować odpowiednie automaty. W jednym z takich automatów (kon­strukcji ZIS) kontrolowany pierścień jest wsuwany między zbliżające się prowadnice, przy czym następuje jego zaciśnięcie aż do nadania mu kształtu odpowiadającego stanowi roboczemu. Dążąc do rozwarcia się pier­ścień ciśnie na sprężystą płytkę, przy czym odkształcenia jej są przej­mowane przez główkę elektrokontaktową, oddziałującą na przekaźnik ste­rujący mechanizmami sortującymi. Uproszczony schemat takiego automatu pokazano na rys. 253. Wydajność automatów sortujących jest bardzo duża.