Koła jezdne samochodów są osadzo- ne na wszyst tkie reakcje drogi - pionowe, styczne i boczne — na elementy nośne po- jazdu. Zależnie od usytuowania i funk- cji, jaką spełniają koła jezdne, dzieli się je na napędzane i nienapędzane, kierowane i niekierowane oraz pojedyncze i bliźniacze. W samochodach wszyst­kie koła są z reguły takie same, co zapewnia ich wymienność. Natomiast w ciągnikach rolniczych oraz niektórych pojazdach przeznaczonych do jazdy w szczególnie ciężkim terenie koła tylne mają inną konstrukcję niż koła przednie. Kołami napędzanymi nazywamy te koła pojazdu, do których za pośrednictwem półosi napędowych i piast doprowadzany jest moment obrotowy. Koła toczące się swobodnie — nie połączone z układem napędo­wym — nazywamy kołami nienapędzanymi. Konstrukcję piast kół napędzanych oraz nienapędzanych omówiono w rozdz. 14.4 i 15. Zależnie od konstrukcji układu napędowego napędzane mogą być koła tylne, przednie lub jednocześnie i tylne i przednie. Kołami kierowanymi nazywamy te koła, których piasty osa­dzone są na czopach zwrotnic. Kierowane są z reguły koła przednie, a w nie­których przypadkach, np. w autobusach przegubowych, oprócz kół przednich także koła tylnej osi. Koła kierowane mogą być napędzane lub nie-napędzane. Pod pojęciem koła bliźniaczego rozumie się dwa koła poje­dyncze osadzone na wspólnej piaście. Kola bliźniacze stosuje się zwykłe jako tylne koła napędzane samochodów ciężarowych i autobusów. Koło składa się z obręczy, elementu łączącego obręcz z piastą — najczęściej tarczy — oraz z osadzonego na obręczy ogumienia. Zarówno ogumienie, jak i całe koła powinny być tak mocowane, aby kierowca mógł je łatwo zdemontować i wymienić. Ze względu na ich znaczny wpływ na własności trakcyjne pojazdu koła muszą odznaczać się: odpowiednią nośnością, a więc zdolnością przenoszenia odpo­wiednich dla danego pojazdu obciążeń; możliwie dużą przyczepnością do nawierzchni i odpornością na boczne znoszenie w różnych warunkach drogowych i at­mosferycznych ; małymi oporami toczenia; zdolnością tłumienia drgań i wstrząsów; odpornością na zużycie i uszkodzenia. Ponadto nieoczekiwane uszkodzenie koła podczas jazdy powinno stanowić jak najmniejsze zagrożenie bezpieczeństwa pojazdu. Decydujący wpływ na spełnienie tych warunków ma ogumienie kół samochodu. Na rys. 18.1 przedstawiono cztery różne rodzaje kół jez­dnych. Są to koła tarczo­we. Tarcze mogą być przy spawane, zgrzane lub przynitowane do obręczy. Obecnie koła nitowane (rys. 18. la) wyszły już niemal zupełnie z użycia. Stosowane dawniej koła, w których elementem łączącym obręcz z piastą były szprychy (rys. 1.8.2), spotyka się obecnie tylko w motocyklach oraz, niekiedy, w samochodach sportowych. Obręcze kół muszą mieć kształt ściśle dopasowany do osadzo­nego w nich ogumienia. Opona musi być tak osadzona, żeby po napełnieniu ogumienia powietrzem wytworzyła się dostateczna siła tarcia między opo­ną a obręczą, wystarczająca do przeniesienia działających na koło sił. Kształ­ty i wymiary obręczy są znormalizowane i odpowiadają znormalizowanym kształtom i wymiarom opon. Normy przewidują rozmaite typy obręczy. Do kół samochodów osobowych są stosowane jednolite obręcze wgłębione, profilu jak na rys. 18.1 a i b. Do kół samochodów ciężarowych stosuje się obręcze dzielone płaskie, o profilu płaskim lub zukosowanym (rys. 18.1 c d oraz 18.3 a i b). Przykłady obręczy dzielonych przedstawia rys. 18.4. Obręcze przeznaczone do współpracy z oponami bezdętkowymi są ukształtowane w sposób umożliwiający stosowanie dużych nacisków miejscowych, sprzyjających zachowaniu szczelności. Przylgnie takich obręczy są najczęściej zukosowane pod kątem ok. 15°. W obręczach stosuje się specjal­ne gumowe pierścienie uszczelniające. Na rys. 18.5 przedstawiono typowe sposoby uszczelniania połączenia obręcz—opona bezdętkowa. Stosowane w Polsce znormalizowane oznaczenia obręczy, zgodnie z powszechnie przyjętym systemem ISO, składają się z liczby, litery, znaku łączącego i znów liczby, np. 4.00 K x 16. Pierwsza liczba (4.00) odpowiada szerokości obręczy wyrażonej w calach. Litera określa ro­dzaj profilu. Znak „x" oznacza obręcz wgłębioną, a znak „—" obręcz płaską. Ostatnia liczba (16) określa średnicę obręczy w calach. Liczby wchodzące w skład oznaczenia nie określają do­kładnie wymiarów obręczy, lecz stano­wią jedynie wyróżnik informujący o ich przybliżonej wartości. Dokładne wy­miary obręczy (wyrażone w milimetrach), odpowiadające poszczególnym oznaczeniom, podane są w normach i katalogach fabrycznych. Tarcze kół przeważnie są tłoczone z blachy, a czasem odlewane (staliwne). W większości samochodów tarcze kół są połączone z obręczą nierozłącznie. Najczęściej stosuje się obecnie połączenia spawane i zgrze­wane. Natomiast do piast tarcze kół przykręcane są śrubami. Połączenie to musi być trwałe i zapewniać dokładne środkowanie kół. Jest to bardzo istotne ze względu na wyrównoważenie kół. Stosuje się różne sposoby łą­czenia tarczy z piastą. Przykłady takich połączeń ilustruje rys. 18.6. Z re­guły nie środkuje się kół na wewnętrznej średnicy tarczy, lecz za pomocą śrub i nakrętek o stożkowo ukształtowanych powierzchniach, odpowiadają­cych powierzchniom otworów w tarczy. W dużych samochodach ciężarowych spotyka się koła rozbieralne, w których zadanie tarczy spełnia specjalnie ukształtowana piasta. Piasty takie, odlewane ze stali lub (rzadziej) z żeliwa ciągliwego, mają promieniowe występy, do których przykręcana jest śrubami obręcz. Koła rozbieralne są lżejsze i łatwiej je wymieniać. Obręcze tych kół mogą być jednolite (rys. 18.7 a) lub dzielone — składające się z trzech części (rys. 18.7 b).