Gwinty wewnętrzne można wykonać: 1) nożami, 2) gwintownikami, 3) narzynkami rozsuwanymi, 4) frezami grzebieniowymi. Przy większej skali produkcji nie stosuje się toczenia nożami we­wnętrznych i zewnętrznych gwintów złącznych. Gwinty w otworach o małych i średnich średnicach najczęściej wy­konuje się gwintownikami. Gwintowniki dzielą się zasadniczo na nastę­pujące rodzaje (GOST 3266 — 46 i inne): maszynowe (do wykonywania gwintów na obrabiarkach); nakrętkowe (do wykonywania gwintów w nakrętkach); gazowe (do wykonywania gwintów w rurach); stożkowe (do wykonywania gwintów stożkowych); narzędziowe (do wykonywania gwintów na narzynkach); specjalne. Gwintowniki wykonuje się jednolite lub z wstawianymi, nastawny­mi nożami (dla większych średnic 35 — 300 mm). Elementy konstrukcji gwintowników ustalono w normie OST 2936. Gwintowniki mocuje się w oprawkach i uchwytach. Gwintowniki maszynowe mają bardzo niesprzyjające warunki pracy, zwłaszcza przy obróbce metali ciągliwych. Szczególne trudności powstają przy gwintowaniu otworów ślepych (konieczność stosowania dokładnych urządzeń nawrotnych ze względu na niebezpieczeństwo zerwania gwintu lub połamania gwintownika). W wielu częściach samochodów i ciągników, szczególnie w kadłubach i obudowach, należy gwintować bardzo dużą ilość otworów. Gwintowa­nie otworów w częściach tego typu wykonuje się przy masowej produk­cji na wielowrzecionowych (często wielostronnych) zespołowych obra­biarkach. Gwinty wewnętrzne w prostszych częściach wykonuje się gwintow­nikami na jednowrzecionowych wiertarkach, tokarkach rewolwerowych, automatach i półautomatach tokarskich. Do nacinania gwintownikami dokładnych i drobnych gwintów w czę­ściach ze stopów metali nieżelaznych stosuje się,mechanizmy posuwu ze szlifowanymi kopiałami gwintowymi lub śrubami pociągowymi. Przy obróbce na tokarkach rewolwerowych stosuje się wówczas również gwin­towniki nastawne z rozsuwanymi nożami. Zasada działania tych gwintow­ników jest podobna do działania samootwierających się głowic do gwin­towania zewnętrznego z tą różnicą, że narzynki w głowicach do gwinto­wania wewnętrznego doprowadzane są do roboczego położenia przez roz­suwanie. Po zakończeniu gwintowania automatycznie cofają się one w kierunku osi głowicy i mogą być wyprowadzone z nagwintowanego otworu. Średnica wierzchołków gwintu wewnętrznego, naciętego w metalu ciągliwym zwiększa się po gwintowaniu o kilka dziesiątych milimetra w stosunku do średnicy otworu. Dlatego otwór na gwint wierci się o nieco mniejszej średnicy od średnicy wierzchołków gwintu. Wymiary otworów na gwint określa się według danych w odpowiednich poradnikach. Przy gwintowaniu w bardziej kruchych metalach nie następuje zwiększenie się średnicy gwintu. Nakrętki gwintuje się zwykle na specjalnych gwinciarkach. Do wy­konania tej operacji przy gwintowaniu mniej dokładnych części (w któ­rych dopuszczalne są przesunięcia otworów względem środka o ponad 0,2 mm, zadziory itp.) stosuje się długie gwintowniki do nakrętek, moco­wane w uchwytach pozwalających na szybką zmianę narzędzia. Gwintuje się kolejno jedną nakrętkę po drugiej, nasuwając je na długi chwyt gwin­townika dopóki starczy jego długości, a następnie gwintownik wyjmuje się z uchwytu i zrzuca się nakrętki z chwytu do odpowiedniej skrzyni. Tego typu gwinciarki do nakrętek stosuje się również przy małej skali produkcji. Wydajniejsze jest gwintowanie ciągłe na automatach do nakrętek z zastosowaniem gwintowników o wygiętych chwytach (np. na dwuwrze-cionowych automatach ENIMS typu 508 B, 508 G, 508 D). Wygięty w kształ­cie korby chwyt gwintownika przecho­dzi przez rurkę umieszczoną w wydrą­żonym wrzecionie (rys. 107). W tym położeniu gwintownik jest prowadzony przez kilka nakrętek uprzednio nasu­niętych na wygięty chwyt i mieszczą­cych się w wygiętej rurce, której otwór jest nieco większy od rozwartości klu­cza nakrętki. Przy gwintowaniu nakrętek takim gwintownikiem przesuwają się one jed­na za drugą z roboczej części gwintow­nika ku jego chwytowi; jedna spycha drugą po chwycie gwintownika do wy­lotu rurki i w końcu wypadają one do odpowiedniego zbiornika. Wygięty chwyt gwintownika służy do przekaza­nia narzędziu momentu obrotowego, gdyż samo narzędzie nie jest umocowa­ne w obracającym się wrzecionie. Istnieją również obrabiarki, w któ­rych gwintownik jest nieruchomy, a obracają się nakrętki. Na tych ob­rabiarkach można wykonywać dokładniejsze gwinty. Nakrętki są podsuwane pod gwintownik za pomocą mechanizmu po­pychającego, do którego zsuwają się po korycie z zasobnika pod v/pływem własnego ciężaru. Półautomaty do gwintowania nakrętek różnią się od opisanych auto­matów tym, że ręcznie podsuwa się nakrętki i wprowadza w nie gwin­townik. Na automatach zaś wszystkie czynności związane z gwintowaniem wykonywane są automatycznie.