GŁÓWNE POSTACIE PRODUKCJI MASZYN
Odpowiednio do charakteru organizacji pracy odróżniamy na poszczególnych odcinkach produkcyjnych oddziału mechanicznego trzy główne postacie produkcji: jednostkową (indywidualną), seryjną i masową.
Produkcją jednostkową nazywamy taką produkcję, przy której części obrabia się w małej ilości, przy czym z góry nie przewiduje się powtórzenia serii.
Produkcją seryjną nazywamy taką produkcję, przy której wiadomo z góry, że seria obrabianych części jednego rodzaju powtórzy się i na danym odcinku produkcyjnym przezbraja się obrabiarki po zakończeniu obróbki jednej serii części w celu przystąpienia do obróbki innej serii.
Za produkcją masową uważamy taką produkcję, przy której części obrabia się w większej ilości i obrabiarki na danym odcinku produkcyjnym (wykonując jedne i te same operacje bez przerwy w ciągu dłuższego czasu) nie są przezbrajane dla wykonywania innych operacji przy obróbce tych samych lub innych części.
Produkcja wielkoseryjna zbliża się pod względem swoich właściwości do produkcji masowej, a małoseryjna do jednostkowej.
W jednym i tym samym oddziale mechanicznym pracę na poszczególnych odcinkach produkcyjnych można organizować wg różnych zasad: na jednych odcinkach wykonuje się produkcję masową, na drugich seryjną.
Skomplikowane, ciężkie, pracochłonne części (kadłuby silników, wały korbowe itp.), do których obróbki stosuje się skomplikowane, specjalizowane obrabiarki, ciężkie i skomplikowane przyrządy, urządzenia transportowe typu przenośników rolkowych, podwieszonych itd. — obrabia się zwykle w zakładach przemysłu samochodowego i ciągnikowego na odcinkach produkcyjnych zorganizowanych wg zasady produkcji masowej.
Nie jest celowe w tych przypadkach przezbrajanie obrabiarek do wykonywania różnych operacji.
Drobne, mało pracochłonne części (np. śruby, nakrętki itd.) wykonywane na obrabiarkach, których przezbrojenie nie zajmuje dużo czasu i nie sprawia większych trudności, obrabia się zwykle wg zasady produkcji seryjnej, w oddzielnych partiach.
Dla produkcji masowej charakterystyczne jest ustawienie obrabiarek zgodnie z procesem technologicznym, „według przepływu", co pozwala uprościć organizację całości procesu produkcyjnego, a w szczególności umożliwia zorganizowanie transportu części między poszczególnymi operacjami najprostszymi sposobami.
Organizacja pracy wg zasady produkcji masowej jest konieczna przy znacznej skali produkcji.
Produkcję jednostkową charakteryzują następujące cechy:
1) stosowanie obrabiarek ogólnego przeznaczenia;
2) rzadkie przypadki stosowania specjalnych przyrządów i narzędzi
(stosowane tylko w tych przypadkach, kiedy obróbka bez nich byłaby
zbyt uciążliwa);
3) stosowanie w szerokim zakresie trasowania;
4) rozstawienie maszyn wg typów i rozmiarów.
Produkcję masową charakteryzują następujące cechy:
stosowanie w szerokim zakresie wysokowydajnych, specjalizowanych i zespołowych obrabiarek określonego przeznaczenia, automatów i linii automatycznych;
stosowanie w szerokim zakresie specjalnych przyrządów i narzędzi;
3) wyeliminowanie trasowania;
4) ustawienie maszyn zgodnie z przebiegiem procesu technologicznego.
Rozstawienie urządzeń w kolejności wykonywanych operacji, zgodnie z przebiegiem procesu technologicznego, jest zwykle zewnętrzną oznaką odcinków produkcyjnych, na których wykonuje się produkcję masową.
Szczególny rodzaj takiej produkcji — przepływ ciągły — charakteryzuje się tym, że czas wykonywania oddzielnych operacji na poszczególnych stanowiskach pracy jest jednakowy lub, jeśli różni się, to w stosunku wielokrotnym.
Inaczej mówiąc przy przepływie ciągłym czas wykonywania każdej operacji jest równy taktowi obróbki lub stanowi jego -wielokrotność. .
Takt jest to iloraz z podzielenia dowolnego okresu czasu przez ilość jednakowych przedmiotów pracy (np. części) produkowanych w tym czasie.
gdzie: T — okres czasu; n — ilość jednakowych przedmiotów produkowanych na linii w czasie T.
Przy przepływie ciągłym przekazywanie przedmiotów z jednego miejsca pracy na drugie odbywa się w sposób ciągły. Przepływ ciągły odbywa się na wszystkich przenośnikach montażowych i na automatycznych liniach obróbki. W tych przypadkach synchronizacja czasu wykonania poszczególnych operacji pozwala urzeczywistnić wymuszone przesuwanie przedmiotu produkcji z jednego stanowiska roboczego na drugie i równoległe, jednoczesne wykonywanie wszystkich operacji na linii.
Przy małej pracochłonności obróbki części lub przy małej skali produkcji często staje się celowe wykonywanie obróbki części seriami lub partiami. W tym przypadku operacje obróbki wszystkich części danej partii wykonuje się po kolei; po wykonaniu jednej operacji na wszystkich częściach całej partii wykonuje się następną operację itd.
Przy produkcji przepływowo-masowej, w tych przypadkach gdy czas wykonania operacji nie jest równy taktowi i nie stanowi jego wielokrotności, proces obróbki wykonuje się wg systemu równolegle-kolejnej pracy maszyn. Obrabiarki na linii nie są wówczas jednakowo obciążone pod względem czasu pracy wskutek różnej pracochłonności operacji. Część obrabiarek na linii obróbki nie pracuje w ciągu dnia roboczego w sposób ciągły, lecz okresowo. Na tych mało obciążonych obrabiarkach wykonuje się zwykle operacje mało pracochłonne.
Praca takiej linii ma charakter pulsujący. Przed stanowiskami operacji mało pracochłonnych części gromadzi się okresowo z góry w obliczonej ilości. Okresowe wykonywanie mało pracochłonnych operacji warunkuje możliwość dalszego przesuwania części zgodnie z przepływem.
W produkcji seryjnej stosuje się obróbkę na liniach przemienno-przepływowych. W tym przypadku na linii wykonuje się obróbkę jednakowych części w ciągu kilku dni. Po upływie tego czasu linię całkowicie przezbraja się na obróbkę innych części zwykle podobnych do pierwszych pod względem wymiarów, kształtu i charakteru obróbki.
System przepływowy organizacji procesu produkcyjnego ma w porównaniu z innymi formami organizacji produkcji szereg zalet. Dlatego też przepływowe metody pracy znajdują zastosowanie w coraz szerszym zakresie w przemyśle maszynowym, a w stopniu najwyższym — w przemyśle samochodowym i ciągnikowym.