Takie badania przeprowadza się na (maszynach model 579, 5791 i 5768. W wyniku badania dobiera się parę kół zębatych o właściwym przyleganiu zębów, co odpowiada ich cichobieżności (zwykle te dwie ce­chy pary kół są współzależne). Jakość przylegania współpracujących zę­bów określa się z kształtu i położenia śladów zetknięcia na powierzchniach roboczych. Hałaśliwą współpracę pary kół zębatych wykrywa się na tych ma­szynach albo słuchowo, albo przy pomocy przyrządów wskaźnikowych, a niekiedy samopiszących (fonometrów, oscylografów itp.). Maszyny do badania cichobieżności kół zębatych wyposażone są w dwa równoległe wrzeciona — napędzające i napędzane. Dwa koła zębate osadzone na trzpieniach zakłada się w stożkach obu wrzecion i wprawia w ruch obro­towy przy pomocy wrzeciona napędzającego (n = 750 lub 1500 obr/min). Wrzeciono napędzane hamuje się hamulcem taśmowym, przez co wytwa­rza się odpowiedni moment obrotowy. Kontroler słuchowo określa charakter i natężenie hałasów. Jest to metoda subiektywna, wymaga zatem odpowiedniego wyszkolenia kon­trolera. Wyposażając maszynę w odpowiednie przyrządy można zmierzyć na­tężenie dźwięku, ale trudno jest określić charakter hałasów. Jednostkami pomiarowymi są tu decybele i fony). Wirującą na maszynie parę kół zębatych nakrywa się specjalną pokrywą z tubą wzmacniającą dźwięk, co umożliwia wykrywanie hałaśliwej współpracy kół niezależnie od nasi­lenia hałasów w otoczeniu. Zwykle maszyny te umieszcza się w specjal­nych izolowanych dźwiękowo pomieszczeniach, które znajdują się na końcu linii mechanicznej obróbki kół zębatych. Na hałaśliwą współpracę pary kół wpływają zwykle następujące główne przyczyny: a)niedokładności wynikające z obróbki zębów i odkształcenia po­wstałe w czasie obróbki cieplnej; b)odkształcenia wałków i kadłubów, w których osadzone są współ­pracujące koła; c)niedokładności montażu kół; d)rezonans drgań kół zębatych i kadłubów. Hałaśliwość należycie wykonanych kół zębatych z zębami dotartymi, mierzona przy pomocy fonometru z odległości 300 mm od źródła hałasów, dochodzi do 70 fonów. Na rys. 369 przedstawiono najczęściej spotykane kształty i położenia śladów zetknięcia z kołem współpracującym oraz podano charakter odpowiednich hałasów stwierdzonych w czasie badania współpracy kół pod obciążeniem na obrabiarkach model 379 (z hamowaniem wałka napędza­nego) J). Z punktu widzenia zmniejszenia hałasów i należytego zazębiania naj­korzystniejszy jest ślad wg rys. 369a o położeniu środkowym. W szeregu przypadków słabo obciążone pary kół wykazujące ślady wg rys. 369e i f dają po odpowiednim dotarciu zadowalające wyniki. W razie występowa­nia śladów wg rys. 369b, c, g, h koła odrzuca się. Nadają się one do na­prawy przez dotarcie lub przeszlifowanie zębów, jednakże nie zawsze otrzymuje się wtedy zadowalające ostateczne rezultaty. Koła zębate stożkowe o zębach prostych zwykle sprawdza się przez zazębienie dwóch zarysów z wzorcowym kołem zębatym, obserwując przy tym zmiany odległości od osi wzorcowego koła zębatego do czoła współ­pracującego z nim koła badanego. Przy przeprowadzaniu takiego pomiaru, wierzchołki stożków podziałowych obu kół zębatych nie zbiegają się stale w jednym punkcie, co powoduje niedokładność pomiarów. Aby tego unik­nąć, w kołach dokładnych należy sprawdzanie łącznego odchylenia linio­wego zastąpić sprawdzeniem łącznego wychylenia kątowego. Na rys. 370 przedstawiono przyrząd kontrolny do wszechstronnego badania kół przy zazębieniu dwóch zarysów zębów, przy czym pomiar wykazuje wychy­lenia od właściwego położenia kątowego kół zębatych. Sprawdzane koło 1 osadza się na wrzecionie 2 i dociąga pokrętłem 3 za pomocą śruby 4 i podkładki 5. Czoło oporowe koła zębatego dociskane jest do czoła wrzeciona 2, co zapewnia jego właściwe ustawienie przy zachowaniu odległości Ki, odpowiadającej założeniom współpracy kół. Koło zębate wzorcowe 6 osadza się na tulei 7 czopa 8 w nominalnej odległości K2. Czop 8 jest zamocowany na wsporniku 9, który może wahliwie obracać się na dwóch osiach 10, osadzonych w stojakach 11. Obrót następuje dookoła punktu O, w którym zbiegają się wierzchołki stożków podziałowych współpracującej pary kół zębatych, przy czym punkt ten wyznaczają stałe odległości nominalne Ki i K2. Dwie sprężyny 12 docią­gają wspornik 9 z umocowanym na nim wzorcem aż do zetknięcia się za­rysów zębów bez luzu. Za pomocą kółka 13 pokręca się parę badanych kół. Odległości nomi­nalne Ki i K2 nie ulegają przy tym zmianie, natomiast wszystkie błędy zazębienia wywołują tylko odpowiednie zmiany kąta między osiami kół, a odpowiednie wychylenia kątowe wspornika 9 są przekazywane czujni­kowi 14. Przy mocowaniu na przyrządzie i zdejmowaniu kontrolowanego koła, odsuwa się od wrzeciona 2 sanie 15 z osadzonymi na nich stojakiem 11i wspornikiem 9, pokręcając korbą 16. Przy ustawianiu w położeniu roboczym sanie 15 dosuwa się do zderzaka 17 ).