Przyrządy obróbkowe
Przez przyrządy obróbkowe, w ogólnym znaczeniu tego słowa, należy rozumieć urządzenia umieszczane na obrabiarkach i służące do ustawiania i mocowania obrabianych części lub narzędzi roboczych. Jednakże często przyrządami obróbkowymi nazywa się tylko urządzenia służące do ustawiania i mocowania obrabianych części. Urządzenia zaś do ustawiania i mocowania narzędzi roboczych w praktyce nazywa się narzędziami pomocniczymi.
Przyrządy jednego i drugiego rodzaju dzielą się na następujące kategorie:
przyrządy normalne, wykonywane seryjnie i stanowiące wyposażenie obrabiarek (uchwyty szczękowe, imadła maszynowe, uchwyty do wierteł itp.);
przyrządy znormalizowane (specjalizowane), produkowane seryjnie (w określonym zakresie typów i wymiarów); wymagają one wykonania dodatkowych, specjalnych elementów, w zależności od konstrukcji i wymiarów obrabianych części i od charakteru wykonywanej operacji (liczne przyrządy wiertarskie);
przyrządy specjalne, zaprojektowane do wykonania danej operacji i do obróbki danej części (większość przyrządów frezarskich i wiertarskich).
Stosowanie przyrządów obróbkowych ma na celu osiągnięcie następujących korzyści:
wyeliminowanie konieczności trasowania części przed obróbką i następnie ustawiania części na obrabiarce według wytrasowanych linii;
zwiększenie dokładności obróbki części na obrabiarce bez sprawdzania położenia części w stosunku do stołu lub wrzeciona obrabiarki (według linii wytrasowanych lub w inny sposób);
skrócenie czasu pomocniczego potrzebnego do ustawiania części na obrabiarce i zapewnienia odpowiedniego położenia stołu lub wrzeciona obrabiarki;
podwyższenie wydajności obróbki przez zwiększenie ilości jednocześnie obrabianych części lub liczby jednocześnie pracujących narzędzi;
5) skrócenie czasu pomocniczego przez częściowe lub zupełne wykorzystanie czasu maszynowego na ustawianie części;
zwiększenie wydajności przez podwyższenie parametrów skrawania;
ułatwienie pracy robotnika;
obniżenie kosztów kontroli jakości obrabianej części;
rozszerzenie zakresu technologicznych możliwości obrabiarki, tj. zwiększenie ilości różnych rodzajów obróbki wykonywanych na obrabiarce;
10) zautomatyzowanie obrabiarki (zupełne lub częściowe).
Przyrządy stosuje się przy wykonywaniu różnych elementów procesu produkcyjnego (transport,vkontrola, montaż itp.), ale największą rolę przy wytwarzaniu części odgrywają przyrządy obróbkowe. Ich ilość, rodzaj i stopień skomplikowania zależą od produkowanego przedmiotu i skali produkcji. Im większa jest skala produkcji maszyn, tym korzystniej jest stosować przyrządy (często nawet bardzo skomplikowane). I na odwrót, im mniejsza jest skala produkcji, tym mniej korzyści przynosi stosowanie przyrządów, zwłaszcza specjalnych, które są zwykle droższe od normalnych wykonywanych seryjnie dla różnych odbiorców.
W produkcji jednostkowej i małoseryjnej stosuje się przyrządy normalne. Specjalne przyrządy obróbkowe stosuje się w tych warunkach zwykle wtedy, gdy nie można bez nich wykonać części zgodnie z technicznymi warunkami obróbki.
W oddziałach mechanicznych fabryk samochodów i ciągników, które są przedsiębiorstwami o wielkiej skali produkcji, przyrządy specjalne są stosowane w bardzo szerokim zakresie. W tych warunkach odgrywają one wielką rolę przy zwiększaniu wydajności pracy i obniżaniu kosztów własnych produkcji.
Przyrządy do ustawiania i mocowania obrabianych części mogą składać się z:
1) elementów ustawczych (potrzebnych do nadania części prawidło-
wego położenia w przyrządzie);
elementów mocujących (do mocowania ustawionej części);
urządzeń napędowych (do uruchamiania zacisków);
elementów do prowadzenia narzędzi skrawających (np. prowadnice, tulejki wiertarskie);
urządzeń podziałowych (do dokładnej zmiany położenia części w przyrządzie);
6) elementów pomocniczych (rączki itp.);
części złącznych (do łączenia między sobą poszczególnych elementów) ;
podstaw i korpusów (w których są montowane elementy przyrządu).
Nie wszystkie wymienione elementy muszą wchodzić w skład jednego przyrządu. Tak więc w wielu przypadkach (np. w uchwytach szczękowych), obrabianej części nadaje się jednocześnie wymagane położenie w przyrządzie oraz mocuje się ją tymi samymi elementami. W wielu przyrządach nie ma urządzeń napędowych (pneumatycznych, hydraulicznych itp.) i zaciski są uruchamiane ręcznie.
Elementy do prowadzenia narzędzi są zwykle stosowane tylko w przyrządach do obróbki otworów obracającym się narzędziem (przyrządy wiertarskie i wytaczarskie). W większości przypadków przyrządy nie mają urządzeń podziałowych.
Zastosowanie lub brak niektórych elementów jest zależne zasadniczo od przeznaczenia przyrządu, a przede wszystkim od rodzaju obrabiarki, dla której jest przeznaczony przyrząd oraz charakteru obróbki.