Chłodzenie silnika bezpośrednio powietrzem może odbywać się sa­moczynnie lub może być wymuszane za pomocą odpowiednich urzą­dzeń. Najbardziej istotną zaletą systemu chłodzenia powietrzem jest szybkie rozgrzewanie się ścianek cylindrów w czasie rozruchu silnika, dzięki czemu znacznie zmniejsza się zużycie gładzi cylindrów. Chłodzenie samoczynne odbywa się wówczas, gdy silnik jest omy­wany prądem powietrza wywołanym ruchem pojazdu. Cylindry i gło­wice są wówczas znacznie użebrowane, w celu uzyskania dostatecznie dużej powierzchni chłodzącej. Samoczynne chłodzenie powietrzem jest stosowane z reguły w silnikach pojazdów jednośladowych o małej mocy. Chłodzenie wymuszone (rys. 6.16) występuje wówczas, gdy silnik jest omywany strumieniem powietrza tłoczonego za pomocą dmu­chawy i doprowadzonego w odpowiedniej osłonie. W ostatnich latach szerokie zastosowanie znalazło wymuszone chłodzenie powietrzem w silnikach samochodów małolitrażowych (np. FIAT 126P), w pojaz­dach użytkowanych w klimacie arktycznym lub tropikalnym oraz w pojazdach wojskowych. Do wymuszonego chłodzenia silnika są stosowane dmuchawy pro­mieniowe lub osiowe. Dmuchawa z reguły zasysa zimne powietrze z zewnątrz i tłoczy je na silnik. W dość ciekawym rozwiązaniu chło­dzenia silnika FIAT 126P powietrze tłoczone przez dmuchawę wyko­rzystywane jest również do tworzenia mieszanki przez układ zasilania (rys. 6.16). W silnikach typu boxer dmuchawa umieszczona jest zwykle nad cylindrami (np. silniki VW), w silnikach widlastych wewnątrz roz­widlenia (niekiedy po obu stronach), natomiast w silnikach rzędowych najczęściej dmuchawa jest umieszczona z boku, a powietrze doprowa­dza się specjalną osłoną (tunelem). Dmuchawa jest zwykle napędzana przekładnią pasową od wału korbowego silnika. Najczęściej jest to przekładnia przyspieszająca, np. w silniku VW 1200 przełożenie wy­nosi 1:1,75. Dzięki temu, gdy silnik ten pracuje z prędkością 3600 obr/min, dmuchawa dostarcza około 500 1 powietrza w ciągu jednej sekundy. W celu uzyskania prawidłowego chłodzenia silnika, tj. bardziej in­tensywnego chłodzenia miejsc najbardziej nagrzewających się oraz równomiernego chłodzenia wszystkich cylindrów, powietrze od dmu­chawy tłoczone jest za pomocą odpowiednich przewodów i osłon kie­rujących. Osłony kierują strumień powietrza na odpowiednie części • silnika, a oprócz tego powodują bardziej intensywne omywanie jego żeber. Niekiedy na cylindry i głowice silnika kierowane są oddzielne strumienie powietrza. Przewody i osłony kierujące są zwykle wyko­nane z cienkiej blachy stalowej. W celu utrzymania odpowiedniej temperatury silnika przy zmien­nych obciążeniach i niejednakowej temperaturze otoczenia konieczna jest regulacja chłodzenia. Regulację chłodzenia uzyskuje się dwiema metodami: przez dławienie przepływu powietrza na wlocie do dmu­chawy (rys. 6.17) oraz przez dławienie przepływu powietrza na wylo­cie. W pierwszym przypadku termostat 4 steruje pierścieniem 2, który wsuwa się na różną głębokość w obudowę 1, dzięki czemu uzyskuje się różny wydatek powietrza. Drugie rozwiązanie jest możliwe tylko wówczas, gdy silnik ma tylko jeden wylot powietrza z dmuchawy Wówczas intensywność strumienia jest wyregulowana za pomocą dwóch przesłon, z których jedna połączona jest z termostatem, a druga z przepustnicą gaźnika. Dzięki temu uzyskuje się regulację intensyw­ności chłodzenia nie tylko w zależności od temperatury silnika, lecz również w zależności od obciążenia.